Բարոն Քեյնսի հիշատակին

Und wenn du lange in einen Abgrund blickst, blickt der Abgrund auch in dich hinein.

Friedrich Nietzsche

(Jenseits von Gut und Böse, Aphorism 146[1])

Եթե ո­րո­շել եք բան­կից մեկ մի­լի­ոն գո­ղա­նալ և չբռնվել, ա­պա ես ձեզ մի­ան­գա­մից ե­րեք խոր­հուրդ եմ ցան­կա­նում տալ.

Գոր­ծեք մի­այ­նակ: Մի հին ճշ­մար­տու­թյուն կա՝ ե­թե գաղտ­նի­քը մե­կից ա­վե­լի մարդ գի­տի, ա­պա դա ար­դեն գաղտ­նիք չէ: Ի­սկ գաղտ­նա­պա­հու­թյունն այս գոր­ծում ա­ռաջ­նային է:

Պ­լա­նա­վո­րեք ձեր գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը: Հնա­րա­վո­րինս հս­տակ՝ ի­նչ­պես ա­ռա­ջին դա­սա­րա­նի մա­թե­մա­տի­կայի խն­դի­րը: Կա նպա­տակ, պետք է ստեղ­ծել աշ­խա­տան­քային գոր­ծիք­ներ և, ը­ստ ծրա­գրի, հաս­նել նպա­տա­կին: Ը­նդ ո­րում, լավ կլի­նի ու­նե­նալ ոչ մի­այն ծրա­գիր Ա, այլ նաև ծրա­գիր Բ և ան­գամ ծրա­գիր Գ:

Եր­բեք, եր­բեք, եր­բեք մի թե­րագ­նա­հա­տեք այն մարդ­կանց, ով­քեր չեն ցան­կա­նում, որ դուք գո­ղա­նաք այդ մի­լի­ո­նը: Լի­նի դա բան­կի կա­ռա­վա­րի­չը, պա­հա­կը կամ էլ ի­րա­վա­պահ մար­մին­նե­րի աշ­խա­տա­կի­ցը, ո­րի պարտքն է բա­ցա­հայ­տել գո­ղու­թյու­նը և ձեր­բա­կա­լել ձեզ:­

Այս սկզ­բունք­ներն ի­նձ հա­մար պար­զից էլ պարզ է­ին: Ար­դեն հասց­րել է­ի բան­կային գո­ղու­թյան վե­րա­բե­րյալ հա­րյու­րա­վոր ֆիլ­մեր դի­տել, տաս­նյակ գրքեր կար­դալ, հա­զա­րա­վոր հա­մա­ցան­ցային աղ­բյուր­ներ ու­սում­նա­սի­րել: Ե­կել էր գոր­ծե­լու ժա­մա­նա­կը: Բայց ես իմ է­ու­թյամբ էս­թետ եմ՝ ա­զատ փի­լի­սո­փա և ան­կախ մտա­ծող: Ի­նձ հա­մար զզ­վե­լի են ա­րյունն ու բռ­նու­թյու­նը: Ե­թե բնու­թյու­նը մար­դուն մտա­ծող ու հետ­ևու­թյուն­ներ ա­նող գլուխ է տվել, ա­պա ա­ռն­վազն ան­հե­թե­թու­թյուն է զուտ մկան­նե­րի մի­ջո­ցով փող աշ­խա­տե­լը: Ան­գամ չեմ կա­րող պատ­կե­րաց­նել ի­նձ կո­ղոպտ­չի դե­րում, ո­րը դի­մա­կա­վոր­ված ներ­խու­ժում է բանկ, վնա­սա­զեր­ծում պա­հա­պան ոս­տի­կա­նին ու բարձ­րա­ձայն գո­ռում.

– Ոչ ոք չշարժ­վի: Սա կո­ղո­պուտ է: Ի­նձ պետք են մի­այն բան­կի փո­ղե­րը, ի­սկ ձեզ և ձեր ա­վանդ­նե­րին ո­չինչ չի սպառ­նա, քա­նի որ դրանք ա­պա­հո­վա­գրված են: Ու­րեմն հան­գիստ պառ­կեք ե­րես­նի­վայր և սպա­սեք մինչև հե­ռա­նամ:­

Օ՜, ո­չ… Այս մի՛տքն ան­գամ ի­նձ խորթ է: Ես եր­բեք չեմ կա­րող դա ա­նել: Ես նա­խընտ­րում եմ նր­բա­հյուս, ժա­մա­ցույ­ցի սլա­քի պես դան­դաղ, բայց հա­մա­չափ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը: Բռ­նու­թյու­նը տհաս ու­ղեղ­նե­րի ար­գա­սիքն է:

* * *­

Ի՞նչ եք կար­ծում՝ ո­՞վ է բան­կում ա­մե­նա­տե­ղե­կաց­ված մար­դը: Կա­ռա­վա­րի՞­չը: Ոչ: Պա­հա­կային ծա­ռա­յու­թյան պե՞տը: Ոչ: ՏՏ մաս­նա­գե՞­տը կամ աու­դի­տո՞­րը: Ոչ և դար­ձյալ ոչ: Գլ­խա­վոր հաշ­վա­պա՛­հը: Այն մար­դը, ով օ­րեր, շա­բաթ­ներ, ա­միս­ներ ու տա­րի­ներ շա­րու­նակ գլու­խը կախ հետ­ևում է ֆի­նան­սա­կան բո­լոր ել­քե­րին և մուտ­քե­րին: Այս­պի­սի մեկն էր ի­նձ պետք, որ­պես­զի կա­րո­ղա­նայի նախ­նա­կան ո­րո­շա­կի տե­ղե­կու­թյուն­ներ քա­ղել բան­կի ներ­քին խո­հա­նո­ցի մա­սին: Ի­նձ ան­հրա­ժեշտ էր հս­տա­կո­րեն ի­մա­նալ ա­մեն ի­նչ բո­լոր (հատ­կա­պես մեծ) ֆի­նան­սա­կան մուտ­քե­րի և ել­քե­րի մա­սին:

* * *­

Երբ ի­նչ-որ լուրջ բան ես ձեռ­նար­կում, և ու­ղեղդ օր­ու­գի­շեր դրա մա­սին է մտա­ծում, ա­պա տե­ղե­կու­թյուն­նե­րը կար­ծես ի­րենք ի­րենց սկ­սում են հո­սել դե­պի քեզ: Սա տի­ե­զե­րա­կան տրա­մա­բա­նու­թյան սկզ­բունք­նե­րից է, ո­րը գոր­ծում է ոչ պա­կաս ճշ­տու­թյամբ, քան Նյու­տո­նի օ­րենք­նե­րը: Սա­կայն Նյու­տո­նը Նյու­տոն չէր լի­նի, ե­թե չու­նե­նար հա­մա­պա­տաս­խան մաս­նա­գի­տա­կան պատ­րաստ­վա­ծու­թյուն: Ես դա ու­նե­ի: Գրե­թե ու­նե­ի: Ար­տա­սահ­մա­նյան ո­ւղ­ևո­րու­թյուն­նե­րից մե­կի ժա­մա­նակ բախ­տի քմա­հա­ճույ­քով մի բաց սե­մի­նա­րի մաս­նակ­ցե­ցի, ո­րի թե­ման հենց բան­կային ՏՏ հա­մա­կար­գի աշ­խա­տան­քին և ան­վտան­գու­թյանն էր վե­րա­բե­րում: Մաս­նա­գե­տը մի քա­նի ժամ շա­րու­նակ պատ­մում ու բա­ցատ­րում էր, թե ի­նչ­պես է այդ ա­մենն աշ­խա­տում, և ի­նչ­պես կա­րե­լի է դրա­նից ա­ռա­վե­լա­գույնս ա­պա­հո­վա­գրվել: Հի­շում եմ՝ հենց այդ­պես էլ ա­սաց՝ ultimate security, եր­ևի նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ հա­րյուր տո­կո­սա­նոց պաշտ­պան­վա­ծու­թյուն չի կա­րող գո­յու­թյուն ու­նե­նալ:

– Մարդն ըն­դու­նակ է ստեղ­ծել ցան­կա­ցած գլուխ­կոտ­րուկ: Սա­կայն, որ­քան էլ որ դա բարդ ու խճճ­ված լի­նի, ան­պայ­ման կգտն­վի մեկ այլ մարդ, ով կկա­րո­ղա­նա գլուխ հա­նել դրա­նից:– Մո­տա­վո­րա­պես սա էր նրա ա­սա­ծը:

Հե­տո մաս­նա­գե­տը եր­կար պա­տաս­խա­նում էր ներ­կա­նե­րիս հար­ցե­րին: Մեզ տե­ղե­կաց­նե­լով է­լեկտ­րո­նային բան­կային հա­մա­կար­գի պաշտ­պա­նու­թյան հիմ­նա­կան սկզբունք­նե­րի մա­սին՝ նա ի­նք­նըս­տին­քյան պատ­մում էր նաև հար­ձակ­ման ձևե­րի ու ման­րա­մաս­նե­րի մա­սին: Չէ՞ որ հնա­րա­վոր չէ հմ­տա­նալ շախ­մա­տային խա­ղի մեջ՝ ու­սում­նա­սի­րե­լով մի­այն սպի­տակ­նե­րի կամ մի­այն սևե­րի քայ­լե­րը: Դա ա­ռն­վազն ան­տրա­մա­բա­նա­կան է: Ի­սկ ի­նձ հե­տաքրք­րում է­ին թե՛ սպի­տակ­նե­րի, թե՛ հատ­կա­պես սևե­րի քայ­լե­րը: Կոնկ­րետ իմ դեպ­քում հար­ձակ­վո­ղը հենց սևե­րը պետք է լի­նե­ին:­

Ա­միս­ներ ան­ց մի տեղ հյուր է­ի հրա­վիր­ված: Այն­պի­սի մի տեղ, ո­ւր շատ մար­դիկ կային, և վս­տահ եմ, որ ներ­կա­նե­րը հա­ջորդ օ­րը դժ­վա­րու­թյամբ կճա­նա­չե­ին հրա­վիր­ված­նե­րի ան­գամ մեկ եր­րոր­դին: Եվ հենց այն­տեղ Լի­զա ա­նու­նով մի գե­ղեց­կու­հու հետ կոկ­տեյլ խմե­լով ու ժա­մա­վա­ճառ ա­նե­լով՝ ա­կան­ջի տա­կով լսում է­ի տա­րի­քով մե­կի գի­նով­ցած ու ոգ­ևոր­ված ձայ­նը.

– Ձեր կար­ծի­քով՝ ո­՞վ է կա­ռա­վա­րում բան­կը: Կա­ռա­վա­րի՞­չը: Ո­՛չ, տիկ­նայք և պա­րո­նայք: Բան­կը ե­՛ս եմ կա­ռա­վա­րում: Ար­դեն տա­սը տա­րի է, որ գլ­խա­վոր հաշ­վա­պահն եմ, և ին­ձ­նից լավ ոչ ոք չգի­տի ֆի­նան­սա­կան բո­լոր ծա­կու­ծու­կերն ու փո­ղե­րի հոս­քե­րը: Կա­ռա­վար­չի մտ­քին մի­այն մո­դայիկ հագն­վելն է ու ֆուտ­բո­լի խա­ղից չու­շա­նա­լը: Գո­նե Ա­դամ Սմիթ կար­դա­ցած լի­ներ… Էլ չեմ խո­սում Քեյն­սի մա­սին…

Հե­տո պատ­մեց, թե ի­նչ­պես և ե­րբ են մուտք գոր­ծում է­լեկտ­րո­նային և կան­խիկ փո­ղե­րը, որ­տեղ են պահ­վում և ի­նչ­պես են տնօ­րին­վում: Ի­՞նչ ա­սեմ՝ իմ ե­րկ­րորդ շատ ու­սա­նե­լի և բա­ցար­ձակ ան­վճար դա­սա­խո­սու­թյունն էր:­

Ես ի­նքս աշ­խար­հա­գրա­գետ-գի­ո­դե­զիստ եմ: Աշ­խա­տում եմ ե­ղա­նա­կի կան­խա­տե­սում­նե­րի ազ­գային գրա­սե­նյա­կում ի­բրև կրտ­սեր գի­տաշ­խա­տող: Տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գի­ա­նե­րին ծա­նո­թա­ցել և հմ­տա­ցել եմ ի­նք­նու­րույն, ե­թե, ի­հար­կե, չհաշ­վենք ան­վտան­գու­թյան հա­մա­կար­գե­րի մաս­նա­գե­տի սե­մի­նար-պա­րա­պմուն­քը և բան­կի գլ­խա­վոր հաշ­վա­պա­հի բաց­բե­րա­նու­թյու­նը: Շա­բաթ­ներ ան­ց ափ­սո­սան­քով ի­մա­ցա, որ նա հան­կար­ծա­մահ է ե­ղել: Ափ­սո­սա­ցի, քա­նի որ ան­վճար դա­սա­խո­սու­թյան ժա­մա­նակ ո­րոշ կար­ևոր ման­րուք­ներ բե­րա­նից չէր հասց­րել թռց­նել: Դրանք շա՜տ կխ­նայե­ին իմ ժա­մա­նա­կը:

Խղ­ճի խայթ բո­լո­րո­վին չէ­ի զգում: Ը­ստ բան­կի ո­ղոր­մած-հո­գի գլ­խա­վոր հաշ­վա­պա­հի՝ մեծ փո­ղե­րի տե­րե­րը հիմ­նա­կա­նում խո­շոր բիզ­նե­սի տե­րերն ու զա­նա­զան պաշ­տո­նյա­ներ է­ին՝ մար­դիկ, ո­ւմ մա­սին իմ կար­ծի­քը մի­ան­շա­նակ չէր: Չգի­տեմ, մի­գու­ցե մի օր խոր­հեմ դրա շուրջ, ե­րբ աշ­խար­հի մի այլ ծայ­րում, օվ­կի­ա­նո­սի ա­փին ճո­ճա­թո­ռի կամ էլ ճո­ճա­ցան­ցի մեջ թաղ­ված կոկ­տեյլ վայե­լեմ ու ա­վազ­նե­րի վրայով ման­րիկ քայ­լե­րով ան­ցնող գե­ղեց­կու­հի­նե­րին սի­րա­հե­տեմ: Բայց այ­սօր դեռևս հո­գե­կան տվայ­տանք­նե­րին տր­վե­լու ցան­կու­թյուն չու­նեմ: Ե­ռանդն ու հարս­տա­նա­լու մո­լա­գա­րու­թյու­նը կլա­նել են ի­նձ: Պետք է գոր­ծել: Գոր­ծել ը­ստ վե­րը շա­րա­դրված ե­րեք սկզ­բունք­նե­րի: 

* * *­

Աշ­խա­տե­լու հա­մար աշ­խա­տա­տեղ է պետք: Ար­դեն վա­ղուց քա­ղա­քի մյուս ծայ­րում մի հար­մար տեղ է­ի ա­րել՝ մեկ­սե­նյա­կա­նոց մի բնա­կա­րան, ո­րի տե­րը պա­ռավ մի կին էր: Մի քիչ սա­կար­կե­ցի գնի հար­ցում, և շու­տով հա­մա­ձայ­նու­թյան ե­կանք:

Սե­նյա­կում մի հին սե­ղան կար, եր­կու-ե­րեք ճռճ­ռա­ցող ա­թոռ, ան­հայտ ժա­մա­նակ­նե­րից մնա­ցած մի մահ­ճա­կալ և, ի զար­մանս ի­նձ, պա­տին կախ­ված դպ­րո­ցա­կան մի մեծ սև գրա­տախ­տակ ու սպի­տակ կավ­ճի կտոր­ներ:

– Նա­խորդ տն­վորս դա­սա­խոս էր՝ ա­շա­կերտ­ներ ու­ներ: Նրա­նից է մնա­ցել:– Հասց­րեց բա­ցատ­րել պա­ռա­վը:– Ի­սկ դու ին­չո՞վ ես զբաղ­վում:

– Ես հա­մա­կար­գիչ­նե­րի հետ գործ ու­նեմ,– հետ­ևեց իմ լղոզ­ված բա­ցատ­րու­թյու­նը:

– Դե տես, շատ հո­սանք չծախ­սես,– զգու­շաց­րեց տան­տի­րու­հին:

– Խոս­տա­նում եմ,– ա­սա­ցի ես ու զին­վո­րա­կան պա­տիվ բռ­նե­լու պես կեց­վածք ըն­դու­նե­ցի:

– Եվ ո­՛չ մի աղ­ջիկ,– կա­տե­գո­րիկ հայ­տա­րա­րեց նա:

– Լավ, խոս­տա­նում եմ,– ժպ­տա­ցի ես և մի­ան­գա­մից եր­կու ա­մս­վա կան­խավ­ճար տվե­ցի նրան: Պա­ռա­վի աչ­քե­րը փայ­լե­ցին: Ժպի­տի պես մի բան հայտն­վեց նրա ե­րե­սին:

– Ե­թե, ի­հար­կե, ըն­կե­րու­հիդ կամ նշա­նածդ չէ,– բազ­ման­շա­նակ ժպ­տաց նա, բա­նա­լին դրեց ա­փիս մեջ ու քայ­լեց դե­պի դու­ռը՝ ի­նձ մե­նակ թող­նե­լով չորս պա­տե­րի մեջ:

Ես հրա­շա­լի գի­տե­ի, որ նա ի­նձ բա­նա­լու պատ­ճենն է տվել, և իր մոտ հաս­տատ մի օ­րի­նակ պա­հել է, որ պար­բե­րա­բար ստու­գի բնա­կա­րանն իմ բա­ցա­կա­յու­թյան ժա­մա­նակ: Դա ի­նձ բնավ չէր խան­գա­րում, հատ­կա­պես, որ ոչ ըն­կե­րու­հի ու­նե­ի ու ոչ էլ, ա­ռա­վել ևս, նշա­նած:

Ես մի այլ փոք­րիկ սկզ­բունք էլ ու­նեմ. քա­նի դեռ մի­լի­ո­նա­տեր չես՝ պետք չէ մի­լի­ո­նա­տի­րոջ պես ապ­րել: Այլ բա­ռե­րով ա­սած՝ մի ծախ­սիր այն փո­ղե­րը, ո­րոնք դեռ չես վաս­տա­կել: Այն­պես որ, շա­րու­նա­կե­ցի ա­մեն տեղ հե­ծա­նի­վով գնալ-գալ: Դա ի­նձ շատ հար­մար էր, հատ­կա­պես, որ վեր­ջերս քա­ղա­քում շա­տա­ցել է­ին հե­ծա­նի­վի սի­րա­հար­նե­րը, և ես ա­ռանձ­նա­պես աչ­քի չէ­ի ը­նկ­նի: 

Հենց նույն օ­րն իմ նա­խա­սի­րու­թյամբ վե­րա­դա­սա­վո­րե­ցի սե­նյա­կը: Ստիպ­ված մի նոր ա­թոռ բե­րե­ցի, քա­նի որ առ­կա բո­լոր ա­թոռ­ներն ա­հա­վոր ճռճ­ռում է­ին, ի­սկ դա ի­նձ խան­գա­րում էր կենտ­րո­նա­նալ: Սև գրա­տախ­տա­կը մի քա­նի ան­գամ խնամ­քով լվա­ցի թաց շո­րով: Կր­կին ան­գամ ստու­գե­ցի WiFi[2] կա­պի առ­կա­յու­թյու­նը: Բա­վա­կա­ն հզոր ազ­դան­շան էր, ո­րն ի­նձ էր հաս­նում հար­ևան շեն­քում տե­ղա­վոր­ված ի­նչ-որ գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան հիմ­նար­կից: Դեռ ա­ռա­ջին այ­ցե­լու­թյան ժա­մա­նակ դա ստու­գել է­ի իմ հե­ռա­խո­սով: Ը­նդ ո­րում՝ բնավ ա­զատ օգ­տա­գործ­ման բաց կապ չէր: Ա­զատ կա­պե­րը որ­պես օ­րենք հզոր չեն լի­նում, ի­սկ ի­նձ գե­րա­րագ WiFi էր պետք: Հա­ջորդ օ­րը մո­րաք­րոջս տնից, որ­տեղ ապ­րում է­ի, փակ պա­յու­սակ­նե­րով իմ հա­մա­կար­գիչ­ներն ու մի քա­նի այլ օ­ժան­դակ սար­քեր բե­րե­ցի: Ա­ռա­ջին գործս փակ կա­պի գաղտ­նա­բա­ռը պար­զելն էր: Դա, ի­հար­կե, կա­րե­լի էր փոր­ձել պար­զել հար­ցու­փոր­ձի մի­ջո­ցով կամ այդ հիմ­նար­կում ծա­նոթ գտ­նե­լով, սա­կայն դա իմ սկզբունք­նե­րին դեմ էր: Գոր­ծել պետք էր մի­այ­նակ: Եվ ոչ մի օգ­նա­կան ո­ւժ ի­նձ պետք չէր: Գոր­ծար­կե­ցի հա­տուկ ծրա­գի­րը և եր­կու ժամ­վա ըն­թաց­քում կա­րո­ղա­ցա «ջար­դել» փակ հա­մա­կարգն ու տի­րա­նալ գաղտ­նա­բա­ռին: Սա մի փոք­րիկ հաղ­թա­նակ էր ի­նձ հա­մար, ո­ւս­տի մտ­քումս ծա­փա­հա­րե­ցի ի­նքս ի­նձ: 

Փոր­ձի հա­մար մի քա­նի դժ­վա­րա­մատ­չե­լի կայ­քեր մտա: Որ­ևէ խո­չըն­դո­տի չհան­դի­պե­ցի, քա­նի որ կապն ի­րոք շատ ու­ժեղ էր: Հատ­կա­պես ե­րե­կո­յան և գի­շե­րային ժա­մե­րին, ե­րբ ես պլա­նա­վո­րում է­ի աշ­խա­տել, կա­պը հատ­կա­պես լավն էր, քա­նի որ ես, թերևս, մի­ակ օ­գտ­վողն է­ի: Ը­նդ ո­րում՝ չբա­ցա­հայտ­վող օ­գտ­վո­ղը, քա­նի որ որ­ևէ IP[3] հաս­ցե իմ ան­ձնա­կան ա­նու­նով գրանց­ված չէր: Ա­պա­հո­վու­թյունն այս գոր­ծում եր­բեք ան­տե­ղի չէ:

Վս­տահ եմ, որ ո­րոշ մաս­նա­գետ­ներ հի­մա ծի­ծա­ղում են ի­նձ վրա: Գի­տե՜մ, գի­տեմ՝ ա­ռանց ի­րա­կան IP հաս­ցե­ի ան­հնար է մտ­նել այն հա­մա­կար­գե­րի մեջ, ո­ւր ես ե­րա­զում է­ի թա­փան­ցել: Եր­ևի ժա­մա­նակն է, որ իմ հեր­թա­կան գաղտնի­ք­ը կամ ի­նչ­պես ա­սում են՝ know-how-ն բա­ցա­հայ­տեմ: Կեղծ IP հաս­ցե­ի մի­ջո­ցով կա­րե­լի է մուտք գոր­ծել ի­րա­կան IP տրա­մա­դրող որ­ևէ հա­սա­նե­լի սեր­վեր և, այս­պես կոչ­ված, հայե­լային հարց­ման մի­ջո­ցով ստա­նալ ի­րա­կան IP հաս­ցե: Ը­նդ ո­րում՝ ան­գամ այս դեպ­քում դու մնում ես ան­տե­սա­նե­լի, ե­թե ի­նչ-որ մե­կը ցան­կա­նա գալ քո հետ­քե­րով ու գտ­նել քեզ: Հաս­կա­ցո­ղը կհաս­կա­նա… Ի­սկ ի­րա­կան IP հաս­ցե­ի մի­ջո­ցով կա­րե­լի է ար­դեն փոր­ձել մուտք գոր­ծել այն սր­բու­թյան սր­բո­ցը, ո­ւր ես այդ­քան փա­փա­գում է­ի մտ­նել՝ օ­րե­րից մի օր Կայ­մա­նյան կղ­զի­նե­րից մե­կում կամ Բե­լի­զում ճո­ճա­թո­ռի կամ էլ ճո­ճա­ցան­ցի վրա պառ­կած՝ օվ­կի­ա­նո­սի վրայի մայ­րա­մու­տով զմայլ­վե­լու ռո­ման­տիկ հե­ռան­կա­րով:

* * *­

Ես FOREX-ին և նմա­նա­տիպ այլ վի­ճա­կա­խա­ղե­րին չեմ հա­վա­տում: Դա ի­նձ հա­մար չէ: Ես պա­տա­հա­կա­նու­թյուն­ներ չեմ ըն­դու­նում և ա­ռա­վել ևս չեմ կա­րող դրան­ցով ա­ռաջ­նորդ­վել: Ես պետք է հա­րյուր տո­կո­սով վս­տահ լի­նեմ ար­դյուն­քին, ե­թե ըն­թաց­քում, ի­հար­կե, չեմ սխալվել:

* * *

Կայ­մա­նյան կղ­զի­ներ (քաղ­վածք Wikipedia ա­զատ հան­րա­գի­տա­րա­նից):

Կայ­մա­նյան կղ­զի­նե­ր (անգ­լե­րեն՝ Cayman Islands), կղ­զի­ա­խումբ Կա­րի­բյան ծո­վի հա­րավ-ա­րև­մուտ­քում, Վեստ Ին­դի­ա­յում։ Մի­ա­ցյալ Թա­գա­վո­րու­թյան ան­դրծո­վյան տա­րածքն է։ Կայ­ման­նե­րի կազ­մի մեջ մտ­նում են Մեծ Կայ­մա­նը, Փոքր Կայ­մա­նը և Կայ­ման-Բ­րա­կը։ Վար­չա­կան կենտ­րո­նը Ջորջ­թաունն է։ Հայտ­նա­գոր­ծել է Ք­րիս­տա­փոր Կո­լում­բո­սը 1503 թ­վա­կա­նին և, նկա­տի ու­նե­նա­լով դրանց շուրջ լո­ղա­ցող բազ­մա­թիվ խո­շոր կրիա­նե­րը, կղ­զի­ներն ան­վա­նել է Լաս Տոր­տու­գաս («Կ­րի­ա­ներ»), բայց այդ ան­վա­նու­մը չամ­րա­ցավ։ 1530 թ­վա­կա­նին նոր եկ­վոր­ներն այս­տե­ղի ի­գո­ւան տե­սա­կի խո­շոր մո­ղես­ներին դ­նե­լով կայ­ման կո­կոր­դի­լոս­ներ տեղ՝ կղ­զի­ներն ան­վա­նե­ցին «Կայ­մա­նյան կղ­զի­ներ»:

Սա տե­ղե­կու­թյան բա­նաս­տեղ­ծա­կան կողմն է՝ Կա­րիբ­յան ծո­վում պատս­պար­ված գե­ղա­տե­սիլ կղ­զի­ներ, մո­ղես­ներ ու մտա­ցա­ծին կո­կոր­դի­լոս­ներ: Դա­րեր ան­ց կա­րի­բյան ծո­վա­հեն­նե­րին փո­խա­րի­նե­լու ե­կան ֆի­նան­սա­կան ծո­վա­հեն­նե­րը՝ շատ խե­լա­ցի ու ար­կա­ծախն­դիր նո­րօ­րյա սրի­կա­ներ, ով­քեր ո­րո­շե­ցին բա­նաս­տեղ­ծա­կան ու զբո­սաշր­ջային հմայ­քից զատ` այլ օ­գուտ քա­ղել այս ե­րեք կղ­զի­նե­րից ու փող բե­րող խո­րա­մանկ մի հա­մա­կարգ մո­գո­նե­ցին՝ աշ­խար­հով մեկ պտտ­վող ու ոչ այն­քան ազ­նիվ ծագ­ման մի­լի­ար­դա­վոր դո­լար­ներն ի­րենց բան­կե­րում պատս­պա­րե­լու ու լվա­նա­լու ձևով՝ որ­ևէ է­ա­կան հս­կո­ղու­թյու­նից կա­տա­րե­լա­պես դուրս: Այլ բա­ռով ա­սած՝ օֆ­շո­րային հա­շիվ­նե­րի գա­ղա­փա­րը: Եվ ե­թե կա լավ ա­ռա­ջարկ, ա­պա հաս­տատ կգտն­վի հա­մա­պա­տաս­խան պա­հան­ջարկ: Սա ար­դեն շու­կա­յա­գի­տու­թյան դա­սա­գրքե­րից է՝ բա­րոն Ջոն Մեյ­նարդ Քեյն­սի (John Maynard Keynes) տն­տե­սա­գի­տու­թյան նոր տե­սու­թյան տար­րե­րից:

* * *­

Ո­ԳԵՀ­ՄԱՅՈՒԹՅԱՆ ՍԵ­ԱՆՍ #1

Հենց սկզ­բից ի­նձ տա­րօ­րի­նակ զգա­ցում հա­մա­կեց: Այն­պի­սի տպա­վո­րու­թյուն ու­նե­ի, թե գաղտ­նի սո­ղոս­կել եմ մեծն ան­գլի­ա­ցու նն­ջա­րա­նը, ո­ւր նա ան­վր­դով քնած է, ու մո­մի լույ­սով գաղ­տա­գո­ղի հետ­ևում եմ նրան ու նրա հա­մա­չափ շն­չա­ռու­թյա­նը: Են­թա­գի­տակ­ցո­րեն գլ­խի ըն­կա, որ ո­գին ար­դեն ներ­կա է: Շու­տով հա­վա­քե­ցի ի­նքս ի­նձ ու տվե­ցի ա­ռա­ջին հարցս.

– Ո­ւի­լյամ Շեքս­պիր, դուք որ­տե՞ղ եք:

Հարցս կրկ­նե­ցի մի քա­նի ան­գամ՝ ո­րո­շա­կի դա­դար­նե­րով: Ո­ւի­ջի տախ­տա­կի տա­ռա­ցույ­ցի մտ­քով ան­գամ չէր ան­ցնում փո­խել իր դիր­քը: Ի վեր­ջո այն սկ­սեց շարժ­վել ու տա­ռե­րի օգ­նու­թյամբ նկա­րել պա­տաս­խա­նը.

– Ստ­րեդ­ֆորդ […] hի­մա ա­մեն տեղ […] միշտ մե­նակ […]:

– «Համ­լե­տի» հե­ղի­նա­կը դո՞ւք եք:

– Այո […]:

– Մի­ա՞կ հե­ղի­նա­կը:

– […] հի­մար հարց […] պա­տաս­խա­նել […] իմ որ­դի Համ­նետ[4] […]:

– Ի­՞նչ եք ցան­կա­նում ի­նձ ա­սել հի­մա:

– Որ­քան բա­ներ կան, Հոր […][5] ե­րկն­քում և ե­րկ­րի վրա որ ե­րբ­ևի­ցե փի­լի­սո­փա­յու­թյունդ […] ե­րա­զել[6]։

– Ես այլ հար­ցեր չու­նեմ: Գնա­ցե՛ք: Բա­րի գի­շեր:

– […] մի­այն գի­շեր […] եր­բեք հան­գիստ գտ­նել […] պա­տիժ:

* * *

Կայ­մա­նյան կղ­զի­նե­րում բան­կային հա­շիվ բա­ցե­լու պայ­ման­նե­րը

Կայ­մա­նյան բան­կե­րը տրա­մա­դրում են բան­կային տար­բեր հա­շիվ­ներ՝ կախ­ված ձեր պա­հանջ­նե­րից: Դուք կա­րող եք հե­ռա­խո­սով կամ ան­գամ հա­մա­ցան­ցի մի­ջո­ցով կապ­վել Կայ­մա­նյան բան­կե­րի հետ ու պայ­մա­նա­վոր­վել գաղտ­նի խորհր­դակ­ցու­թյան մա­սին, ո­րի ըն­թաց­քում ար­դեն կա­րող եք ան­վճար խորհր­դատ­վու­թյուն ստա­նալ: Ձեզ կա­րող են ա­ռա­ջար­կել օֆ­շո­րային, ներ­դրու­մային կամ էլ բարձ­րա­հարգ ան­ձնա­կան հա­շիվ բա­ցել: Աշ­խա­տեք լավ հաս­կա­նալ այս հա­շիվ­նե­րի տար­բե­րու­թյուն­նե­րը, հատ­կա­պես, որ դրանց հար­կու­մը տար­բեր դրույ­քա­չա­փե­րով է կա­տար­վում: Խորհր­դատ­վու­թյան ըն­թաց­քում բան­կե­րը ձեզ կա­ռա­ջար­կեն ձեր և ձեր բիզ­նե­սի հա­մար լա­վա­գույն լու­ծու­մը: Ը­նդս­մին, ու­շա­դիր ու­սում­նա­սի­րեք ձեր բնա­կու­թյան ե­րկ­րի հար­կային օ­րենս­դրու­թյու­նը: Հաշ­վի ա­ռեք, որ Կայ­ման­նե­րում հա­շիվ բա­ցե­լը ձեզ չի ա­զա­տում ձեր մշ­տա­կան բնա­կու­թյան ե­րկ­րի օ­րենս­դրու­թյամբ նա­խա­տես­ված հար­կային պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րից, ե­թե դրանք են­թա­կա են հարկ­ման: Խու­սա­փե­լու դեպ­քում պատ­րաստ­վեք քա­ղա­քա­ցի­ա­կան և ան­գամ քրե­ա­կան պատ­ժի:

Սո­վո­րա­կան բան­կային հա­շի­վը թերևս այն է, ին­չը ձեզ պետք է: Դուք կա­րող եք ծախ­սել ձեր հաշ­վին առ­կա գու­մա­րը, ստա­նալ և կա­տա­րել բան­կային փո­խան­ցում­ներ, ի­նչ­պես նաև ստա­նալ ա­վան­դային տո­կոս­ներ: Ներ­դրու­մային հա­շիվ­ներն ա­վե­լի լայն հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ են են­թա­դրում՝ ոչ մի­այն դրա­մային, այլև ար­ժեթղ­թային և այլ ակ­տիվ­ներ: Ա­մեն պա­րա­գա­յում՝ ե­թե մտա­դրվել եք հա­շիվ բա­ցել և ո­րո­շել եք դրա տե­սա­կը, ա­պա այդ ա­մե­նը կա­րե­լի է ա­նել առ­ցանց տար­բե­րա­կով՝ ա­ռանց Կայ­ման­յան կղ­զի­ներ այ­ցե­լե­լու: Դուք կս­տա­նաք հաշ­վի հա­մար, է­լեկտ­րո­նային բան­կի ծած­կա­գրե­րը, նա­մա­կա­գրու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյուն և պա­հոց, վճա­րային քար­տեր և այլն: Ե­թե դուք նա­խա­տե­սում եք 300.000 Ա­ՄՆ դո­լա­րից ա­վելի գու­մար դնել ձեր հաշ­վին, ա­պա ա­մեն ի­նչ շատ ա­րագ ու հեշտ կար­վի: Նոր բան­կային հա­շիվ բա­ցե­լը կար­ժե­նա 500-1.000 դո­լար: Հար­մար բանկ կա­րե­լի է գտ­նել կր­կին հա­մա­ցան­ցի մի­ջո­ցով կամ էլ որ­ևէ Բրի­տա­նա­կան դես­պա­նա­տուն նա­մակ ու­ղար­կե­լով: Նա­խա­պես ան­պայ­ման ճշ­տեք ա­պոս­տի­լի ան­հրա­ժեշ­տու­թյու­նը: Ո­րոշ բան­կեր պա­հան­ջում են այդ փաս­տա­թուղ­թը, ո­րը հնա­րա­վոր է ձեռք բե­րել ար­դա­րա­դա­տու­թյան նա­խա­րա­րու­թյու­նում:

Հա­շիվ բա­ցե­լու հա­մար ձեզ­նից մի քա­նի փաս­տա­թուղթ կպա­հան­ջեն՝

Քաղ­վածք որ­ևէ բան­կից, որ­տեղ դուք ար­դեն հա­շիվ ու­նեք:

Տե­ղե­կանք աշ­խա­տան­քի վայ­րից:­

Ան­ձը հաս­տա­տող փաս­տա­թուղթ:­

Անձ­նա­գրի պատ­ճե­նը (ի հա­վե­լումն ան­ձը հաս­տա­տող փաս­տաթղ­թի):

Տե­ղե­կանք բնա­կու­թյան վայ­րից:

Հա­մա­ռոտ նա­մակ, թե ի­նչ­պես եք պատ­րաստ­վում ծախ­սել ձեր մի­ջոց­նե­րը:

Վեր­ջին տա­րի­նե­րի խս­տա­ցող պա­հանջ­նե­րին հա­մա­հունչ՝ ձեզ­նից կա­րող են նաև մի շարք այլ փաս­տաթղ­թեր պա­հան­ջել՝ ան­շարժ գույ­քի ա­ռու­վա­ճառ­քի պայ­մանա­գի­րը, նա­մակ ա­պա­հո­վա­գրա­կան ըն­կե­րու­թյու­նից, ժա­ռան­գու­թյան փո­խանց­ման փաս­տա­թուղթ և այլն: Ի դեպ, այս պա­հանջ­նե­րը ոչ բո­լոր բան­կերն են ա­ռաջ քա­շում:­

Ինչ վե­րա­բե­րում է ձեր նո­րա­բաց հաշ­վի տնօ­րին­մա­նը, ա­պա կար­ևոր է ի­մա­նալ հետ­ևյա­լը.

Ընտ­րեք, թե ի­նչ տա­րա­դրա­մով եք պա­հե­լու ձեր ա­վանդ­նե­րը: Կա­րե­լի է թե՛ տե­ղա­կան ար­ժույ­թով, թե՛ ար­տար­ժույ­թով՝ կախ­ված ձեր նպա­տակ­նե­րից: Ար­տար­ժույ­թով պահ­վող ա­վանդ­նե­րի դեպ­քում պատ­րաստ ե­ղեք ո­րոշ լրա­ցու­ցիչ ծախ­սե­րի՝ կապ­ված փո­խար­ժեք­նե­րի տա­տան­ման և փո­խան­ցում­նե­րի հետ:

Պար­զեք, թե ի­նչ ճա­նա­պար­հով եք գու­մար փո­խան­ցե­լու ձեր հաշ­վին: Շատ հար­մար է, ե­թե ձեր ը­նտ­րած բանկն աշ­խա­տում է է­լեկտ­րո­նային փո­խան­ցում­նե­րով:

Մի­ա­ժա­մա­նակ տե­ղե­կա­ցեք, թե ի­նչ­պես կա­րող եք ձեր հաշ­վից փո­խան­ցում­ներ կա­տա­րել այլ հա­շիվ­նե­րի:

Դուք կա­րող եք ան­ձամբ հա­ղոր­դակց­վել ձեր բան­կի հետ ան­գլե­րեն, ֆրան­սե­րեն, գեր­մա­նե­րեն, ի­տա­լե­րեն, ռու­սե­րեն կամ ա­րա­բե­րեն: Այն­պես որ՝ լավ սո­վո­րեք այս լե­զու­նե­րից որ­ևէ մե­կը: Խո­սակ­ցա­կան և գրա­վոր:

* * *

Թղ­թի վրա ա­մեն ի­նչ հեշտ է թվում: Ե­րբ տե­սու­թյու­նը փոր­ձում ես գոր­ծի վե­րա­ծել՝ ան­պայ­ման տեխ­նի­կա­կան բնույ­թի հար­ցեր են եր­ևան գա­լիս: Նպա­տակս հս­տակ էր՝ ի վեր­ջո բո­լոր փո­ղե­րը պետք է նս­տե­ին իմ ան­ձնա­կան հաշ­վին, սա­կայն ա­ռանց ա­վե­լորդ հար­ցե­րի և ա­ռա­վել ևս՝ հե­տապն­դում­նե­րի: Իմ ան­ձնա­կան հա­շի­վը եր­կար շղ­թայի վեր­ջին օ­ղա­կը պետք է լի­նի: Այն­պի­սի մի օ­ղակ, որ դրա բո­լոր նա­խորդ­նե­րը հան­գրվա­նեն ծո­վի հա­տա­կին ու ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում խառն­վեն-լուծ­վեն հա­մաշ­խար­հային օվ­կի­ա­նո­սի ա­ղի ջրե­րին:

Ե­թե ես ա­սում եմ, որ իմ վե­րա­բեր­մուն­քը ժա­մա­նա­կա­կից գեր­հա­րուստ­նե­րին մի­ան­շա­նակ չէ, ա­պա մի­ան­գա­մայն հս­տակ է նրանց հան­դեպ, ով­քեր կոչ­ված են ա­պօ­րի­նի ե­կա­մուտ­նե­րի դեմն առ­նե­լուն, սա­կայն ի­նչ-ի­նչ պատ­ճառ­նե­րով դա չեն ա­նում: Եր­կուսն էլ հա­վա­սա­րա­չափ մե­ղա­վոր են, որ մեր հա­սա­րա­կու­թյունն այս­քան ան­հա­մա­չափ է զար­գա­նում, ու ե­կա­մուտ­ներն այդ­քան ա­նար­դար են բաշխ­վում: Վեր­ևում ար­դեն նշե­ցի, որ ես ի­նքս պա­տա­հա­կա­նու­թյուն­ներ չեմ ըն­դու­նում ու չեմ հա­վա­տում դրանց: Ա­մեն ի­նչ օ­րի­նա­չափ է ու նա­խա­սահ­ման­ված: Այս ա­մե­նից մի քա­նի շա­բաթ ա­ռաջ, ե­րբ շատ բան տա­կա­վին ծրա­գրա­վոր­ման փու­լում էր, պա­տա­հա­կան մի տեղ մտա՝ ի­նչ-որ էջ պատ­ճե­նա­հա­նե­լու հա­մար: Բա­ցե­ցի պատ­ճե­նա­հա­նող սար­քի կա­փա­րիչն ու, ի­նչ­պես հա­ճախ է պա­տա­հում, դրա մեջ նա­խորդ օգ­տա­գոր­ծո­ղի կող­մից մո­ռաց­ված փաս­տաթղ­թեր գտա՝ ան­ձնա­գիր և է­լի ի­նչ-որ թղ­թեր: Քա­նի որ ին­ձ­նից բա­ցի ոչ ոք դա չն­կա­տեց՝ ա­րագ աչ­քի ան­ցկաց­րի: Հա­ճե­լի մի դող ան­ցավ մարմ­նովս՝ դրանք հար­կային մար­մին­նե­րի բարձ­րա­պաշ­տոն ան­ձան­ցից մե­կի ան­ձնա­գիրն ու փաս­տաթ­ղթերն է­ին՝ տե­ղե­կանք աշ­խա­տան­քի վայ­րից, բան­կային հաշ­վի քաղ­վածք, տե­ղե­կանք ու­նեց­ված­քի մա­սին, բան­կային քար­տի ե­րկ­կող­մա­նի պատ­ճե­նը և է­լի ի­նչ-որ թղ­թեր: Նման փա­թեթ սո­վո­րա­բար պա­հան­ջում են դես­պա­նատ­նե­րը՝ ար­տա­սահ­մա­նյան ո­ւղ­ևո­րու­թյուն կա­տա­րե­լու հա­մար: Հան­գիստ ու ա­ռանց ու­շա­դրու­թյուն գրա­վե­լու ի­նձ հա­մար այդ բո­լոր փաս­տաթղ­թե­րից մի-մի օ­րի­նակ գու­նա­վոր պատ­ճեն­ներ հա­նե­ցի ու խց­կե­ցի թղ­թա­պա­նա­կիս մեջ՝ իմ ան­ձնա­կան թղ­թե­րի ա­րան­քը:

Տա­նը ման­րա­մասն ծա­նո­թա­ցա դրանց բո­վան­դա­կու­թյա­նը: Ան­շարժ գույ­քի, ար­ժեթղ­թե­րի ու պե­տա­կան պար­տա­տոմ­սե­րի վա­ճառ­քից գո­յա­ցած հս­կա­յա­կան մի­ջոց­ներ… Այդ ա­մե­նը՝ թարգ­ման­ված ան­գլե­րեն ու նո­տա­րով հաս­տատ­ված: Այս­տեղ են ա­սել՝ «Գո­ղը գո­ղից գո­ղա­ցավ…»: Դե ի­նչ, եր­ևի փորձ­ված աղ­վես­ներն ի­րոք զույգ թա­թով են թա­կարդն ը­նկ­նում: Լա­րենք այդ թա­կար­դը: Ես եր­բեք չեմ կա­րող նե­րել այն մարդ­կանց, ո­ւմ պատ­ճա­ռով հղի մայ­րե­րը թերսն­վում են, կամ զին­վո­րը ժա­մա­նա­կին փամ­փուշտ չի ստա­նում… Ես ի­նքս ի­նձ Ռո­բին Հուդ չեմ հա­մա­րում: Ես պար­զա­պես ա­զատ փի­լի­սո­փա եմ և ան­կախ մտա­ծող: Նման մար­դիկ և նման բա­նե­րը նախ­և­ա­ռաջ իմ ի­նք­նա­սի­րու­թյունն ու աշ­խարհ­ըմբռ­նումն են ա­րա­տա­վո­րում: Ո­ւս­տի ես այս ա­մե­նը պա­տա­հա­կան չեմ կա­րող հա­մա­րել: Դա հաս­տատ նա­խա­սահ­ման­ված էր: Փո­խան­ձը գտն­ված էր: Մնում էր մի­այն ճիշտ գոր­ծել:

* * *­

Ո­ԳԵՀ­ՄԱՅՈՒԹՅԱՆ ՍԵ­ԱՆՍ #2

Ի զար­մանս ի­նձ՝ բա­րո­նի ո­գին գրե­թե ան­մի­ջա­պես հայտն­վեց: Հարկ չե­ղավ կան­չը եր­կու կամ ե­րեք ան­գամ կրկ­նե­լու: Մո­մի լույ­սը դո­ղաց ու ցնց­վեց՝ ա­սես մի­ջան­ցիկ քա­մուց, թեև բո­լոր պա­տու­հան­նե­րը փակ է­ին, ի­սկ վա­րա­գույր­ներն՝ ի­ջեց­ված: Ի­նքս էլ բա­վա­կա­ն հուզ­վե­ցի, սա­կայն չհա­պա­ղե­ցի տալ հարցս.

– Դուք ե­րբ­ևէ սխալ­վե՞լ եք:

– Թերևս Դուն[…][7] հար­ցում […]:

– Ես նկա­տի ու­նեմ տն­տե­սա­գի­տու­թյու­նը:

– Մեծ Ճգ­նա­ժա­մը Ա­մե­րի­կա­յում… Ստագֆ[…][8]…

– Դուք ի­նձ կօգ­նե՞ք իմ ձեռ­նար­կում:

– Այո ե­թե բա­րի […]…

– Ջոն Մեյ­նարդ Քեյն­սի ո­գի, հե­ռա­ցի՛ր և մե­նակ թող ի­նձ:

* * *­

Այդ ե­րե­կոն պի­տի որ ո­րո­շիչ լի­ներ: Ջորջ­թաու­նը Գրին­վի­չի մի­ջին ժա­մա­նա­կից հետ է հինգ ժամ: Այն­պես որ՝ ե­րբ մե­զ մոտ գի­շեր է, նրանց մոտ ցե­րեկ է և աշ­խա­տան­քային ժամ: Ի­նձ գրե­թե ան­մի­ջա­պես մի­աց­րե­ցին հա­մա­պա­տաս­խան աշ­խա­տակ­ցու­հուն, ով ու­շա­դիր լսեց ի­նձ, ա­պա սա­հուն ան­գլե­րե­նով պա­տաս­խա­նեց բո­լոր հար­ցե­րիս: Զգաց­վում էր, որ նա օ­րա­կան տաս­նյակ ան­գամ կրկ­նում է նույն ան­գիր ա­րած տեքս­տը: Այ­նու­հետև ան­ցանք գրանց­ման և բան­կային հաշ­վի բաց­ման փու­լին: Նա պա­հան­ջեց փաս­տաթղ­թե­րի այն նույն ցան­կը, ո­րը սի­րա­լի­րո­րեն պատ­ճե­նա­հան­ման սար­քի մեջ էր մո­ռա­ցել հար­կային տես­չու­թյան բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­նյան՝ քաղ­վածք բան­կից, տե­ղե­կանք աշ­խա­տան­քի վայ­րից, ան­ձնա­գիր, տե­ղե­կանք բնա­կու­թյան վայ­րից, բան­կային քար­տը: Այս ա­մենն ան­մի­ջա­պես է­լեկտ­րո­նային փոս­տով ու­ղար­կե­ցի նրան: Նա հաս­տա­տեց, որ ստա­ցել է, ու հա­մե­նայն­դեպս տվեց սպաս­ված հար­ցը.

– Պա­րոն X, ի­սկ ի­նչ­պե՞ս եք պատ­րաստ­վում տնօ­րի­նել ձեր գու­մա­րը:

– Եր­ևի մի փոք­րիկ զբո­սա­նավ կգ­նեմ ու ծո­վային ճամ­փոր­դու­թյուն կկա­տա­րեմ Կա­րի­բյան ծո­ցում: Մի­գու­ցե՝ ձեզ էլ հրա­վի­րեմ…- Լուրջ խո­սակ­ցու­թյուն­նե­րին ա­վե­լի լր­ջու­թյուն հա­ղոր­դե­լու հա­մար պետք է ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ թեթև հու­մոր ա­նել, ի­սկ կա­նանց դեպ­քում՝ հա­ճո­յա­խո­սել:

Բանկի աշ­խա­տակ­ցու­հին մտեր­միկ ծի­ծա­ղեց և ա­սաց.

– Ի­սկ ի­նչ­պե՞ս եք պատ­րաստ­վում վճա­րել հաշ­վի բաց­ման հա­մար:

– Ե­թե կա­րե­լի է՝ բան­կային քար­տով:

– Ի­հար­կե: Ես այ­սօր ի­սկ կս­տու­գեմ ձեր ու­ղար­կած փաս­տաթղ­թե­րը և, ե­թե ա­մեն ի­նչ հա­մա­պա­տաս­խա­նի մեր պա­հանջ­նե­րին, նա­մա­կով կհաս­տա­տեմ հաշ­վի բա­ցու­մը, հա­մա­րը և մեր պայ­ման­նե­րը: Մի­ա­ժա­մա­նակ կու­ղար­կեմ պայ­մա­նա­գրի օ­րի­նա­կը: Ձեզ ու­րախ օր եմ մաղ­թում և կր­կին շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նում մեր ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րից օ­գտ­վե­լու հա­մար:

– Շնոր­հա­կալ եմ: Կս­պա­սեմ: Ձեզ ևս ու­րախ աշ­խա­տան­քային օր եմ մաղ­թում:

* * *

Պա­տաս­խա­նը ե­կավ հա­ջորդ օ­րը՝ է­լեկտ­րո­նային նա­մա­կով: Մինչ այդ ա­ռանց մեծ դժ­վա­րու­թյան ջար­դել է­ի իմ շատ սի­րե­լի հար­կային պաշ­տո­նյայի է­լեկտ­րո­նային փոս­տարկ­ղը: Նման կար­գի մար­դիկ, ով­քեր սո­վո­րա­կան լկ­տի դրա­մա­շոր­թու­թյամբ են զբաղ­ված, որ­պես օ­րենք՝ մեծ եր­ևա­կա­յու­թյան տեր չեն լի­նում: Փոր­ձե­ցի նրա ծնն­դյան թի­վը, ա­միսն ու ամ­սա­թի­վը: Նաև գի­տեի, որ վեր­ջերս բա­ժան­վել ու ա­մուս­նա­ցել է մի ե­րի­տա­սարդ գե­ղեց­կու­հու հետ, ո­ւմ ա­նու­նը բո­լո­րի բե­րա­նին էր: Մի քա­նի փոր­ձից հե­տո գաղտ­նի­քը բաց­վեց՝ նոր կնոջ ա­նու­նը՝ գու­մա­րած իր ծնն­դյան տա­րե­թի­վը: Մարդ­կային բթամ­տու­թյու­նը սո­վո­րա­կան ա­րատ չէ: Իմ խո­րին հա­մոզ­մամբ՝ նման կար­գի մարդ­կանց բթամ­տու­թյու­նը պետք է պատժ­վի: Էլ ո՞ւմ, ե­թե ոչ իմ ձեռ­քով… :

Նա­մա­կում շատ հս­տա­կո­րեն բեր­ված է­ին ան­ձնա­կան հաշ­վի բաց­ման բո­լոր հաս­տա­տում­նե­րը և օգ­տա­գործ­ման ման­րա­մաս­նե­րը: Ա­վե­լի մանր տա­ռա­չա­փով մի քա­նի է­ջի վրա շա­րա­դրված է­ին օ­րենս­դրա­կան այն բո­լոր ակ­տե­րը, ո­րոնք այս կամ այն կերպ ա­ռնչ­վում է­ին այս գոր­ծար­քին: Եր­կու այլ նա­մակ­նե­րով ե­կավ ժա­մա­նա­կա­վոր գաղտ­նա­բա­ռը՝ եր­կու մա­սի տրոհ­ված: Ես հա­մե­նայն­դեպս փո­խե­ցի այդ գաղտ­նա­բա­ռը՝ օգ­տա­գոր­ծե­լով մե­ծա­տա­ռե­րի, փոք­րա­տա­ռե­րի ու թվե­րի մի այն­պի­սի հա­մա­դրու­թյուն, ո­րից սա­տա­նան էլ գլուխ չէր հա­նի: Եր­բեմն լավ է, ե­րբ ըն­կե­րու­հի կամ սի­րու­հի չու­նես: Փո­խա­րե­նը ու­նես նպա­տակ, ծրա­գիր և մինչև հա­րյուր թիվ հա­ջոր­դա­բար մտա­պա­հե­լու ու­նա­կու­թյուն: 

Բ­թա­միտ հար­կային պաշ­տո­նյայի բան­կային քար­տից 997 դո­լար փո­խան­ցե­ցի իմ նո­րա­բաց հաշ­վին, որ­պես­զի վեր­ջինս ակ­տի­վա­նա: Ը­նդ­հան­րա­պես, նման հար­ցե­րում խու­սա­փեք կլո­րիկ գու­մար­նե­րից: Հա­վա­տա­ցեք ի­նձ՝ 997-ը շատ ա­վե­լի լավ է ու ա­պա­հով, քան 1000-ը: Ին­չո՞ւ հենց 997: Ի­սկ ին­չո՞ւ ոչ: Դա հա­զա­րին նա­խոր­դող ա­մե­նա­մեծ պարզ թիվն է:

Մ­նում էր ի­րա­կա­նաց­նել հա­ջորդ քայ­լը՝ մեծ փո­ղե­րի մեծ տե­ղա­շար­ժը: Ը­նդ ո­րում՝ ար­դեն պետք էր շտա­պել, քա­նի որ իմ սի­րե­լի հար­կային պաշ­տո­նյան կա­րող էր մի գե­ղե­ցիկ օր ստու­գել իր հա­շիվ­նե­րը (թեև կար­ծում եմ՝ դա եր­կու-ե­րեք շա­բա­թից շուտ չի լի­նի): Նա շու­տով իր ե­րի­տա­սարդ կնոջ հետ կուղ­ևոր­վի դե­պի բա­վա­կա­ն թանկ մի եր­կիր: Ցն­դած սի­րա­հա­րը ի­նչ­պե՞ս պի­տի պա­հի իր հա­շիվ­նե­րը, ե­թե ստիպ­ված ա­մեն րո­պե իր սի­րե­ցյա­լի քմա­հա­ճույք­նե­րը պի­տի կա­տա­րի: Ի­սկ դրանք փող ար­ժեն… Ջրի բե­րա­ծը ջուրն էլ տա­նում է: Այն­պես որ, իմ հաշ­վարկ­նե­րով, ես մոտ եր­կու շա­բաթ ժա­մա­նակ ու­նե­ի: Ե­րե­կո­նե­րը հե­ծան­վային զբո­սանք է­ի կա­տա­րում գե­տի ա­փով, ժպ­տում դեմ-հան­դի­ման ե­կող աղ­ջիկ­նե­րին ու մտմ­տում հե­տա­գա քայ­լերս:

* * *

Փոր­ձեմ փոք­րի­շա­տե հաս­կա­նա­լի լեզ­վով բա­ցատ­րել: Որ­ևէ ամ­րոց կամ այլ նմա­նա­տիպ պաշտ­պան­ված վայր մուտք գոր­ծե­լու հա­մար պետք է կա­մուրջ, ո­րը դրսի աշ­խար­հը կա­պում է ներ­սի աշ­խար­հին: Մնա­ցածն ար­դեն տեխ­նի­կայի գործ է: Կա­րե­լի է ու­ժով մտ­նել (մի բան, ո­րին ես կա­տե­գո­րիկ դեմ եմ), բայց և կա­րե­լի է խո­րա­մանկ դի­վա­նա­գի­տու­թյամբ կամ այլ զար­տու­ղի ճա­նա­պար­հով: Տվյալ դեպ­քում ես նա­խընտ­րում եմ վեր­ջին տար­բե­րա­կը, քա­նի որ այն ի­նձ ա­վե­լի հո­գե­հա­րա­զատ է:

Բան­կային գլ­խա­վոր հա­մա­կար­գիչ (սեր­վեր) մուտք գոր­ծե­լու հա­մար նմա­նա­տիպ մի կապ է պետք: Բա­րե­բախ­տա­բար վեր­ջին տա­րի­նե­րին հենց ի­րենք՝ բան­կերն են ներ­դրել ու կա­տա­րե­լա­գոր­ծել այդ հա­մա­կար­գը, ո­րը կոչ­վում է Bank-Client, ո­րն ը­ստ է­ու­թյան հենց իմ ա­սած կամր­ջա­կի դերն է կա­տա­րում: Այժմ ժա­մա­նակն է կր­կին հի­շել իմ եր­րորդ սկզ­բուն­քը՝ ոչ մի դեպ­քում չթե­րագ­նա­հա­տել այն մարդ­կանց, ով­քեր աշ­խա­տա­վարձ են ստա­նում, որ դուք չկա­րո­ղա­նաք օգ­տա­գոր­ծել Բանկ-հա­ճա­խորդ կապն այլ նպա­տակ­նե­րով: Այս մար­դիկ կամր­ջա­կին կանգ­նած զին­ված պա­հակ­ներն են: Ա­նհրա­ժեշտ է ի­նչ-որ ձևով շր­ջան­ցել նրանց:

Նախ­քան հա­կա­ռա­կոր­դի ամ­րոց մուտք գոր­ծե­լը պետք է ի­մա­նալ, թե որ­տեղ են պահ­վում ոս­կու պար­կե­րը: Պետք է հնա­րա­վո­րինս ա­րագ դրանք վերց­նել ու հե­ռա­նալ՝ փոր­ձե­լով որ­ևէ հետք չթող­նել, այ­լա­պես հե­տևանք­նե­րը շատ տխուր կլի­նեն… Ան­գամ չեմ ու­զում դրա մա­սին մտա­ծել: 

Տեխ­նի­կա­կան ման­րա­մաս­նե­րը բաց կթող­նեմ. վեր­ջի­վեր­ջո, սա բանկ կո­ղոպ­տե­լու հան­րա­մատ­չե­լի ձեռ­նարկ չէ: Իմ վար­ձա­կա­լած բնա­կա­րա­նում ա­մեն ի­նչ պատ­րաստ էր՝ LINUX օ­պե­րա­ցի­ոն հա­մա­կար­գով աշ­խա­տող եր­կու գերհ­զոր հա­մա­կար­գիչ և այլ տեխ­նի­կա­կան սար­քեր: Բո­լոր ան­հրա­ժեշտ ծրա­գրե­րը ես նա­խա­պես է­ի ձեռք բե­րել ու պա­հել: Մեր շատ հար­գե­լի հար­կային պաշ­տո­նյայի կա­պու­ղով մտա բան­կային հա­մա­կարգ ու գոր­ծի դրե­ցի «Տ­րո­յա­կան ձի» կոչ­վող ծրա­գրե­րից մե­կը: Ան­ցա ա­ռա­ջին պատ­նե­շը, ո­րի գաղտ­նա­բա­ռը ջար­դելն այն­քան էլ դժ­վար չէր: Շու­տով դեմ ա­ռա պաշտ­պա­նու­թյան ե­րկ­րորդ պատ­նե­շին: Մի­ա­ժա­մա­նակ կապ հաս­տա­տե­ցի բան­կի տե­սա­ձայ­նա­գրման հա­մա­կար­գի հետ ու սկ­սե­ցի տես­նել այն ա­մե­նը, ի­նչ կա­տար­վում է բո­լոր սե­նյակ­նե­րում (բա­ցա­ռու­թյամբ զու­գա­րան­նե­րի, ի­հար­կե) ի­րա­կան ժա­մա­նա­կում: Ե­րկ­րորդ պատ­նե­շը հաղ­թա­հա­րե­լու հա­մար ա­վե­լի պրո­ֆե­սի­ո­նալ ծրա­գիր էր պետք: Ես դրան պատ­րաստ է­ի ու շու­տով դա էլ գոր­ծի դրե­ցի՝ նա­խա­պես ան­ջա­տե­լով ան­ցան­կա­լի ներ­խուժ­ման ա­հա­զան­գի ներ­դրված հա­մա­կար­գը: Հա­մե­նայն­դեպս մի քա­նի ժամ դեռ կա­րող եմ հան­գիստ աշ­խա­տել, քա­նի դեռ բան­կային հա­մա­կար­գի վե­րահս­կող մաս­նա­գետ­նե­րը քնած են: Մոտ եր­կու­սու­կես ժամ­վա աշ­խա­տան­քից հե­տո կա­րո­ղա­ցա հաղ­թա­հա­րել ե­րկ­րորդ պատ­նե­շը և աչ­քիս ա­ռաջ ե­կան բո­լոր բան­կային հա­շիվ­նե­րը՝ նրան­ցում քաղցր քնով քնած գու­մար­նե­րով: Դրանք հիմ­նա­կա­նում ար­տար­ժույ­թով է­ին՝ այն, ի­նչ ի­նձ պետք էր:

Հա­մե­նայն­դեպս այդ ամ­բողջ ին­ֆոր­մա­ցի­ան ար­տա­գրե­ցի իմ ար­տա­հա­մա­կարգ­չային կրի­չի մեջ, որ­պես­զի նույն ճա­նա­պար­հը ե­րկ­րորդ ան­գամ չանց­նեմ: Ան­գամ թռու­ցիկ հա­յաց­քով կա­րե­լի էր նկա­տել, թե ի­նչ ա­հա­վոր փո­ղեր են պահ­վում այդ հա­շիվ­նե­րի վրա: Եվ ան­գամ դրանց քա­նա­կը նկա­տի չու­նեմ, այլ դրանց ծագ­ման աղ­բյուր­նե­րը: Ա­րագ գու­մար­ման մի­ջո­ցով ստա­ցա մոտ հա­րյուր տասնյոթ մի­լի­ոն դո­լար… Եվ սա մի­այն «Բանկ-հա­ճա­խորդ» հա­մա­կար­գում գրանց­ված ու ի­նձ տե­սա­նե­լի հա­շիվ­նե­րի վրա: Մնում էր մի­այն են­թա­դրել, թե ի­նչ գու­մար­ներ են քնեց­ված ա­վե­լի «մութ» ծա­կու­ծու­կե­րում… Փոր­ձե­ցի մտ­նել ի­նձ տե­սա­նե­լի հա­շիվ­նե­րից մե­կի մեջ, սա­կայն, ի­նչ­պես և սպա­սում է­ի, դեմ ա­ռա եր­րորդ՝ ա­մե­նա­բարդ պատ­նե­շին: Այս­տեղ մուտք գոր­ծե­լու հա­մար պետք է մի­ա­ժա­մա­նակ եր­կու գաղտ­նա­բառ՝ հենց հաշ­վի տի­րո­ջի­նը և բանկի կա­ռա­վար­չի կամ էլ վս­տահ­ված ան­ձի կող­մից մուտ­քա­գրվո­ղը: Գոր­ծի դրե­ցի ա­մե­նահ­զոր ծրա­գի­րը, սա­կայն եր­կու ժամ տանջ­վե­լուց հե­տո հաս­կա­ցա, որ ա­պա­ռա­ժի եմ դեմ ա­ռել:

Ար­դեն լու­սա­նում էր, ո­ւս­տի ան­ջա­տե­ցի հա­մա­կար­գիչ­նե­րը և կա­պը՝ նա­խա­պես «մաք­րե­լով» իմ ներ­խուժ­ման բո­լոր հետ­քե­րը: Հի­մա­րու­թյուն կլի­ներ ա­ռա­ջին ի­սկ հե­տա­խու­զա­կան այ­ցի ժա­մա­նակ բռն­վե­լը: Դուրս ե­կա վար­ձա­կա­լածս բնա­կա­րա­նից, խառն­վե­ցի մետ­րոյով աշ­խա­տան­քի շտա­պող մարդ­կանց բազ­մու­թյա­նը և հա­սա տուն: Փռ­վե­ցի մահ­ճա­կա­լիս ու գրե­թե ան­մի­ջա­պես խոր քուն մտա՝ հոգ­նած ու ան­տրա­մա­դիր: Եր­րորդ պատ­նե­շը հաղ­թա­հա­րե­լու հա­մար որ­ևէ լու­ծում ա­ռայժմ չէ­ի գտ­նում, մինչ­դեռ ժա­մա­նակն ար­դեն ի վնաս ի­նձ էր աշ­խա­տում:

* * *

Հա­մե­նայն­դեպս մի քա­նի տար­բե­րակ­ներ էլ փոր­ձե­ցի, սա­կայն ար­դյուն­քը նույնն էր. տես­նում է­ի հա­րյու­րա­վոր ու հա­զա­րա­վոր հա­շիվ­ներ, սա­կայն ան­կա­րող է­ի դրան­ցից որ­ևէ բան­կային փո­խան­ցում կա­տա­րել: Ես ի­նձ զգում է­ի ի­նչ­պես սո­վից խել­քա­հան ե­ղած մի գա­զան, ո­րը վան­դա­կի ճա­ղե­րի ետ­ևից տես­նում է մի­սը, սա­կայն ան­կա­րող է հաս­նել դրան: Իմ վար­ձա­կա­լած բնա­կա­րա­նում կախ­ված գրա­տախ­տա­կին գրի է­ի առ­նում բո­լոր հնա­րա­վոր լու­ծում­նե­րը, ա­պա թաղ­վում աշ­խա­տան­քային ա­թո­ռիս մեջ ու տր­վում մտած­մունք­նե­րին: Մի պահ ի­նձ ար­դեն թվում էր, թե ի­նքս էլ մի հա­մա­կար­գիչ եմ դար­ձել, ո­րի մեջ պտտ­վում է­ին այդ բո­լո­ր թվերն ու ֆոր­մուլ­նե­րը՝ NTFS, POSIX, Red Hat Linux, FreeBCD, Cityline, AtGuard, A4Proxy, Anonimety Rank, PGP 6.0.2, SpyTech Shadow Net, IPTools, CyberKit, NetScanTools, ISS, VisualRoute, FireWall, DHCP, RFC 959, Port 150, 226, 425… Ո­ւֆֆ, գժ­վել կա­րե­լի է… Հե­տաքր­քիր է՝ ի­՞նչ կմ­տա­ծի պա­ռավ տան­տի­րու­հիս, ե­րբ տես­նի այս շու­մե­րա­կան գրե­րը… Հա­մե­նայն­դեպս, Համ­լե­տի հան­րա­հայտ մե­նա­խո­սու­թյունն էլ ար­տա­գրե­ցի մի ան­կյու­նում: «Լի­նե՞լ, թե՞ չլի­նել» բա­ռե­րի փո­խա­րեն գրե­ցի «Գտ­նե՞լ, թե՞ չգտ­նել»: Պատ­կե­րաց­նում եմ նրա այ­լայլ­ված դեմ­քը, ե­րբ փոր­ձի կար­դալ այս ա­մե­նը: 

Իսկ մի­գու­ցե որ­ևէ մե­կից խոր­հո՞ւրդ հարց­նեմ: Ի­նչ-որ վար­ձատ­րու­թյամբ… Գրո­ղը տա­նի, ա­խր սա հա­կա­սում է իմ ա­ռա­ջին սկզ­բուն­քին: Ո­՛չ մի դեպ­քում: Սրա մա­սին մի­այն ես պի­տի ի­մա­նամ, ե­թե ան­գամ ան­հա­ջո­ղու­թյան մատն­վեմ… Մի­գու­ցե հե­ծա­նի՞վ քշեմ: Դա ի­նձ օգ­նում է լավ մտա­ծել… Կամ էլ՝ սուրճ խմեմ ու փոր­ձեմ ծխել: Ա­սում են՝ դա էլ է օգ­նում… Ի­՞նչ էր ա­սում Պոլ Դի­րա­կը. ե­թե քեզ պա­տաս­խան է պետք՝ նախ սո­վո­րիր հարց տալ: Ան­գամ չեմ՝ հի­շում սրանք` Դի­րա­կի, Քեյն­սի, թե մեկ ու­րի­շի բա­ռերն են: Ի­նձ հանգս­տա­նալ է պետք: Ես գեր­հոգ­նել ե­մ…

* * *

Կեց­ցե՛ն հե­ծա­նիվ հո­րի­նող­նե­րը, հե­ծան­վային զբո­սանք­նե­րը և հե­ծան­վային եր­թու­ղի­ներ մշա­կող­նե­րը: Գե­տի եր­կայն­քով քշե­ցի մինչև Ա­նգ­լի­ա­կան զբո­սայ­գի, ա­պա պառ­կե­ցի կա­նաչ խո­տին՝ փակ կո­պե­րիս տա­կից հի­ա­նա­լով ար­ևի տա­քաց­նող շո­ղե­րով: Հե­տո մի քիչ բա­ցե­ցի աչ­քերս, այն­քան, որ լույ­սը հա­զիվ ներս սո­ղոս­կեր: Թեր­թե­րունք­նե­րիս մի­ջով ի­նձ է­ին հաս­նում ան­գույն լույ­սի բեկ­ված ե­րանգ­նե­րը՝ կար­միր, նարն­ջա­գույն, դե­ղին… Ա­կանջ­ներս շո­յում էր գար­նա­նային թե­թև քա­մու ա­կան­ջա­հա­ճո սո­սա­փյու­նը: Ձեռ­քե­րով զգում է­ի կա­նաչ խո­տի նուրբ քնք­շան­քը, ի­սկ քիթս խու­տուտ է­ին տա­լիս վար­դե­րի բույ­րը և մի ու­րիշ ան­հաս­կա­նա­լի հոտ: Ի­մա­ցա՝ սունկ է: Մո­տա­կայ­քում հաս­տա՛տ սունկ է ա­ճում: Հո­տա­ռու­թյունս եր­բեք չի դա­վա­ճա­նում ի­նձ: Բա­ցե­ցի աչ­քերս: Հի­րա­վի, սունկ է: Փոք­րիկ, սպի­տակ գլ­խի­կով, կա­նաչ խո­տե­րի մեջ ա­մոթ­խա­ծո­րեն պահ մտած: Մտա­ծե­ցի, որ այդ սունկն ի­նձ նման է (կամ էլ՝ ես եմ նման նրան), ու ի­նքս ի­նձ ժպ­տա­ցի: Այդ պա­հին էր, որ մի ան­բա­ցատ­րե­լի նոր հոտ հա­սավ ի­նձ: Դժ­վա­րա­նում եմ բա­ցատ­րել՝ գա­րուն, ա­րև, ծա­ղիկ­ներ, մաշ­կի ու մա­զե­րի բույր… Հար­բեց­նող մի հա­մա­դրու­թյուն…

– Ի­նք­ներդ ձեզ ժպ­տում եք,– լսե­ցի հա­ճե­լի մի ձայն:

Մե­կեն բա­ցե­ցի աչ­քերս. Մի աղ­ջիկ, հե­ծա­նի­վը բռ­նած, կանգ­նել էր կող­քիս ու ժպ­տում էր:

– Եր­ևի քնած ժա­մա­նակ ծի­ծա­ղե­լի ե­րազ եմ տե­սել,– փոր­ձե­ցի ար­դա­րա­նալ ես:

– Ին­չի՞ մա­սին:

– Սն­կե­րի: Ի­նձ հե­տաքր­քիր էր, թե սն­կերն ի­նչ են մտա­ծում:

– Եվ ի­՞նչ են մտա­ծում սն­կե­րը,– հե­տաքրքր­վեց ան­ծա­նո­թու­հին:

– Չհասց­րե­ցի ի­մա­նալ: Դուք ի­նձ ա­րթ­նաց­րիք:

– Կնե­րեք… Դե լավ, ես գնամ: Մի­գու­ցե կր­կին քնեք ու պար­զեք այդ կար­ևոր հար­ցը:­

Աղ­ջիկն ար­դեն ցան­կա­նում էր հե­ռա­նալ, բայց ես ձայ­նե­ցի նրան.

– Լի­զա, սպա­սեք, մի րո­պե…­

Այո, նույն աղ­ջիկն էր, ո­ւմ հետ մի ան­գամ կոկ­տեյլ է­ի խմել: Մենք մի­ա­սին եր­կար հե­ծա­նիվ քշե­ցինք գե­տի ա­փով, հե­տո այ­գով, մինչև որ մու­թը վրա հա­սավ: Գրե­թե չզ­րու­ցե­ցինք: Պար­զա­պես հա­ճե­լի էր ըն­կե­րո­վի հե­ծա­նիվ քշե­լը և կյան­քով հի­ա­նա­լը:

– Ի­սկ ի­՞նչ է ձեր հե­ծա­նի­վի ա­նու­նը,– հան­կարծ հարց­րեց նա:

– Ա­նո՞ւ­նը,– զար­մա­ցա ես,– ա­նուն դեռ չու­նի:

– Ե­կեք ան­վա­նենք Jonathan Livingston:

– Jonathan Livingston… Լավ, հա­մա­ձայն եմ,– ժպ­տա­ցի ես:– Ի­սկ ի­՞նչ է ձեր հե­ծա­նի­վի ա­նու­նը: Նա ա­նուն ու­նի՞:

Լի­զան ժպ­տաց, սա­կայն չպա­տաս­խա­նեց:

– Ես ձեզ կր­կին կտես­նե՞մ:

– Ե­թե շատ ցան­կա­նաք՝ ան­պայ­ման կտես­նեք,– ժպ­տա­լով ա­սաց նա, պտ­տեց հե­ծա­նի­վի ոտ­նակ­ներն ու հե­ռա­ցավ:

…Ե­թե շատ ցան­կա­նամ…- ի­նքս ի­նձ շշն­ջա­ցի ես: Այո, ե­րբ ի­նչ-որ բան շատ ես ու­զում, տի­ե­զերքն ի­նքն էլ քեզ ըն­դա­ռաջ է գա­լիս: Եվ ե­թե հար­ցը ճիշտ ես տա­լիս, ա­պա ճիշտ էլ պա­տաս­խան կս­տա­նաս: Ե­րբ հա­մա­կար­գի­չը կախ­վում է ու չի ար­ձա­գան­քում կամ էլ սկ­սում է շատ ծանր աշ­խա­տել՝ ա­մե­նա­լավ լու­ծու­մը այն ան­ջա­տել-մի­աց­նելն է: Նման restart-ն օգ­նում է, որ ա­մեն ի­նչ իր տեղն ը­նկ­նի: Սունկն ու Լի­զան օգ­նե­ցին ի­նձ: Ես գի­տեմ ա­նե­լիքս և այս գի­շեր կր­կին կփոր­ձեմ:

* * *­

Ո­ԳԵՀ­ՄԱՅՈՒԹՅԱՆ ՍԵ­ԱՆՍ #3

Ես գի­տե­ի, որ քա­ռա­սուն օ­րը չան­ցած վտան­գա­վոր է հո­գի կան­չե­լը, ո­ւս­տի եր­կու օր էլ մի կերպ համ­բե­րե­ցի ու դի­մե­ցի այս ճա­րա­հա­տյալ քայ­լին: Մի­գու­ցե և ստաց­վի… Նա­խա­պես ի­մա­ցել է­ի գլ­խա­վոր հաշ­վա­պա­հի լրիվ ա­նուն-ազ­գա­նու­նը: Ե­րեք ան­գամ կան­չե­լը ար­դյունք չտ­վեց: Չոր­րորդ կան­չից հե­տո մի­այն նկա­տե­ցի մո­մե­րի բո­ցե­րի դո­ղը և հաս­կա­ցա, որ հո­գին հայտն­վել է:

– Դուք ի­նչ-որ բա­նի հա­մար ափ­սո­սո՞ւմ եք:

– Այո:

– Ին­չի՞ հա­մար:

– Կյանք լավ բան […] չհասց­րի…

– Ի­՞նչ չհասց­րիք:

– Վայե­լել […] կյանք լավ բան […]

– Ո­՞ր օ­րն են մուտք գոր­ծում հիմ­նա­կան փո­ղե­րը:

– Ո­ւր­բաթ ե­րե­կո […]

– Ո­՞րն է վեր­ջին փու­լի գաղտ­նա­բա­ռը:

Մի քա­նի րո­պե տա­ռա­ցույցն ան­շարժ էր: Հե­տո այն սկ­սեց դան­դաղ պտտ­վել այ­բու­բե­նի տա­ռե­րի ու թվե­րի վրայով: Քա­նի որ ձեռ­քերս չէ­ի կա­րող պո­կել տա­ռա­ցույ­ցից, ա­պա այդ ա­մե­նը պար­զա­պես տե­սա­գրում է­ի:­

Երբ տա­ռա­ցույ­ցը կանգ ա­ռավ, ան­սահ­ման հոգ­նու­թյուն զգա­ցի: Ի­նձ հա­վա­քե­լով՝ հո­գուն պատ­վի­րե­ցի հե­ռա­նալ: Մի քա­նի րո­պե ան­ց նայե­ցի տե­սա­գրու­թյու­նը: Դե ի­հար­կե՜, գրո­ղը տա­նի… Ա­խր սա այն­քա՜ն պարզ է… Պար­զից էլ պարզ է…

* * *

Քեյնս, Լի­զա, Նից­շե, Շեքս­պիր, գլ­խա­վոր հաշ­վա­պահ, Ջոն Քեյնս, Պոլ Դի­րակ, Լի­զա, Ջոն Մեյ­նարդ Քեյնս…

* * *

Նից­շեն մի ա­ռի­թով նկա­տել է, որ մա­թե­մա­տի­կոս­նե­րը հաս­տատ գո­յու­թյուն չէ­ին ու­նե­նա, ե­թե ի սկզ­բա­նե ի­մա­նային, որ բնու­թյան մեջ ո­՛չ կա­տա­րյալ ու­ղիղ գիծ կա, ո­՛չ ի­րա­կան շր­ջան և ոչ էլ բա­ցար­ձակ ար­ժեք: Մենք մի­այն կա­րող ե­նք ձգ­տել դրանց: Կա­տա­րե­լու­թյան հաս­նել հնա­րա­վոր չէ:

* * *

Մի գեր­մա­նա­ցու մա­սին է­ի կար­դում: Նա իր տանն ըն­դա­մե­նը 49 ա­ռար­կա ու­նի և լի­ո­վին բա­վա­րար­վում է դրան­ցով: Ի­սկ ի­՞նչ ու­նեմ ես: Մի հե­ծա­նիվ, մի քա­նի ձեռք շոր, հի­սու­նի չափ գիրք և ամ­սա­գիր, մի քա­նի գրե­նա­կան պի­տույք, եր­կու գերհ­զոր հա­մա­կար­գիչ ի­րենց տար­բեր են­թա­սար­քե­րով (gadgets), մի դա­նակ, որ հե­ծա­նի­վիս գրպա­նի­կում եմ պա­հում, գլ­խա­ցա­վի՝ ան­ցյալ տար­վա­նից մնա­ցած մի քա­նի դե­ղա­հաբ: Մո­րաք­րոջս տա­նը, որ­տեղ ապ­րում եմ, ու­նեմ մի մահ­ճա­կալ, մի ա­թոռ (ե­րբ հյուր եմ ու­նե­նում՝ ես ի­նքս մահ­ճա­կա­լին եմ նս­տում), մի սե­ղան, ա­տա­մի խո­զա­նակ և մա­ծուկ: Թեև ի­րա­կա­նում մահ­ճա­կա­լը, սե­ղանն ու ա­թո­ռը մո­րաք­րոջս սե­փա­կա­նու­թյունն են, ի­նչ­պես նաև Ո­ւի­ջի տախ­տա­կը, տա­ռա­ցույ­ցը և մո­մե­րը: Բա­ցի այդ, ու­նեմ մի ու­սա­պարկ, ար­ևային ակ­նոց, ձեռ­նոց­ներ ու գլ­խարկ (ո­րոնք միշտ հե­ծա­նի­վիս մեջ են), մի քիչ փող և է­լի ի­նչ-որ մի բան, որ մտ­քիցս թռել է: Ի­սկ ոչ նյու­թա­կան ար­ժեք­նե­րից՝ լավ հի­շո­ղու­թյուն, ոչ մի­ան­շա­նակ հու­շեր և մեծ հույ­սեր: Նախ­կի­նում գոր­ծած սխալ­ներս ճա­կա­տա­գրա­կան չեն ե­ղել: Բայց դե ո­՞վ չի սխալ­վում: Մեծն Քեյնսն էլ էր սխալ­վում: Մեծ դեպ­րե­սի­այից եր­կու շա­բաթ ա­ռաջ նա «կան­խա­տե­սեց», որ հա­մաշ­խար­հային տն­տե­սու­թյու­նը զար­գաց­ման նոր փուլ է մտ­նում, և որ­ևէ ճգ­նա­ժամ նրան այլևս եր­բեք չի սպառ­նում: Եվ որ­պես ար­դյունք կորց­րեց իր բո­լոր ան­ձնա­կան խնայո­ղու­թյուն­նե­րը: Կար­ծում եմ՝ դա նրա հա­մար է­ա­կան չէր, քա­նի որ շու­տով ա­մեն ի­նչ ետ բե­րեց:

* * *

Հա­ջորդ օ­րը հենց ո­ւր­բաթ էր, ու ես ո­ւշ ե­րե­կո­յան նոր ե­ռան­դով գոր­ծի ան­ցա: Ա­ռանց մեծ դժ­վա­րու­թյան ան­ցա ա­ռա­ջին եր­կու փու­լերն ու հա­սա եր­րորդ պատ­նե­շին: Մի՞թե կս­տաց­վի: Կաս­կա­ծի ու հույ­սի մի ան­բա­ցատ­րե­լի խառ­նուկ էր իմ մեջ: Ստեղ­նա­շա­րի վրա ցու­ցա­մա­տով զգու­շո­րեն հա­վա­քե­ցի գաղտ­նա­բա­ռը՝ John1Maynard2Keynes3: Հա­մա­կար­գը գրեց՝ wait, ու բազ­մա­կե­տեր դրեց: Սպա­սու­մի ա­հա­վոր վայր­կյան­ներ… Ե­թե մի բան սխալ եմ ա­րել, ա­պա հի­մա ան­վտան­գու­թյան հա­մա­կար­գից ազ­դան­շան կգ­նա չար­տոն­ված մուտ­քա­գործ­ման մա­սին, ու շու­տով կս­կսեն ի­նձ փնտ­րել: Այդ դեպ­քում պետք կլի­նի շտապ ան­ջա­տել կա­պը, խոր ը­նդ­հա­տակ ան­ցնել, մտա­ծել ու խելք հա­վա­քել: Քսա­նե­րեք տա­րե­կա­նում ես բո­լո­րո­վին ցան­կու­թյուն չու­նեմ նույն­քան ժա­մա­նակ ան­ցկաց­նել մե­կու­սա­րա­նի պա­տե­րի մեջ:

Մեկ րո­պե ան­ց հա­մա­կարգ­չի սև էկ­րա­նին հայտն­վե­ցին կա­նաչ լա­տի­նա­կան տա­ռեր: Բան­կի բո­լոր VIP հա­շիվ­նե­րը, դրանց տե­րե­րի ա­նուն­ներն ու գու­մար­նե­րը: Այս ան­գամ ար­դեն գոր­ծարք կա­տա­րե­լու հնա­րա­վո­րու­թյամբ: Հուզ­մուն­քից սիրտս կուչ ե­կավ: Նայե­ցի ժա­մա­ցույ­ցին՝ գրե­թե կես­գի­շեր էր: Գոր­ծի դրե­ցի հա­տուկ գրված ծրա­գի­րը: Մնում էր պար­զա­պես ա­սել, թե որ հաշ­վից ի­նչ­քան գու­մար փո­խանց­վի հար­կային պաշ­տո­նյայի հաշ­վին, ո­րը փաս­տա­ցի­ո­րեն հենց իմ հա­շիվն էր: Կար­ծում եմ կամ գրե­թե վս­տահ եմ, որ շա­բաթ և կի­րա­կի օ­րե­րին որ­ևէ մե­կը ո­չինչ չի հայտ­նա­բե­րի: Մինչ գլ­խի ը­նկ­նեն, որ փո­ղե­րը հո­սում են Կայ­մա­նյան կղ­զի­ներ՝ ես ար­դեն կհասց­նեմ կա­տա­րել հա­ջորդ փո­խան­ցու­մը աշ­խար­հի մյուս ծայ­րում գտն­վող մեկ այլ օֆ­շո­րային տա­րած­քում նա­խա­պես բաց­ված ժա­մա­նա­կա­վոր մի հաշ­վի վրա: Դրան կհետ­ևեն եր­րորդ, չոր­րորդ և հին­գե­րորդ փո­խան­ցում­նե­րը: Հենց այդ պա­հին կհայտն­վի Z ֆի­զի­կա­կան ան­ձը, ով տասն­չորս տո­կոս վար­ձավ­ճա­րով բո­լոր փո­ղե­րը կկան­խի­կաց­նի ու կտե­ղա­դրի Հյու­սի­սային Ա­մե­րի­կայի մեծ քա­ղաք­նե­րից մե­կի գնացք­նե­րի կա­յա­րա­նի պա­հախ­ցիկ­նե­րից մե­կում ու իմ գաղտ­նի հաս­ցե­ին կու­ղար­կի կող­պե­քի հա­մարն ու գատ­նա­թի­վը: Ի­նձ կմ­նա մի­այն հաս­նել այն­տեղ, բա­ցել դռ­նա­կը և վերց­նել սև կաշ­վից կար­ված ծանր պա­յու­սա­կը: Եվ խն­դրում եմ՝ ոչ մի հարց Z-ի և նրա հետ կապ հաս­տա­տե­լու մա­սին:­

Ես հաշ­վել եմ, որ մեկ մի­լի­ո­նը հա­րյու­րա­նոց դո­լար­նե­րով մոտ տա­սը կի­լո­գրամ է: Վար­ձավ­ճա­րից հե­տո այն­տեղ կմ­նա 860.000 դո­լար կամ մի քիչ պա­կաս՝ հաշ­վի առ­նե­լով միջ­նորդ բան­կե­րի սա­կագ­նային ծախ­սե­րը: Չէ, ի­նձ մեկ մի­լի­ոն է պետք: Ու­րեմն հի­մա կփո­խան­ցեմ 1.140.000: Ի գործ, Մոն­տե Քրիս­տո, ի գործ:­

Երբ ար­դեն բա­ցել է­ի ա­ռա­ջին հա­շի­վը և պատ­րաստ­վում է­ի կա­տա­րել ա­ռա­ջին փո­խան­ցու­մը, հան­կարծ հա­մա­կար­գիչս «կախ­վեց»: Էկ­րա­նին եր­ևաց չա­րա­գու­շակ SYSTEM FAILURE[9] հա­ղոր­դա­գրու­թյու­նը, ո­րին հետ­ևեց CONNECTION TERIMATED[10] ոչ պա­կաս չա­րա­գու­շակ ե­րկ­րորդ հա­ղոր­դա­գրու­թյու­նը:

Փոր­ձե­ցի կր­կին կապ հաս­տա­տել, սա­կայն ա­պար­դյուն: Ե­թե սա ան­վտան­գու­թյան հա­մա­կար­գի ար­ձա­գան­քը լի­ներ, ա­պա ոչ թե կա­պը կընդ­հատ­վեր, այլ ը­նդ­հա­կա­ռա­կը՝ ան­վտան­գու­թյան տղա­նե­րը կփոր­ձե­ին հե­տա­դարձ կա­պով հնա­րա­վո­րինս ա­րագ գտ­նել ի­նձ ու պար­զել իմ գտն­վե­լու վայ­րը: Ան­գամ այդ դեպ­քում նրանք ի­նձ չեն գտ­նի, քա­նի որ կա­պը սո­վո­րա­կան պատ­կե­րա­ցում­նե­րով ի­րա­կան IP հաս­ցե­ով չի ար­վում, այլ հայե­լային սեր­վե­րի մի­ջո­ցով, ո­րը կեղծ IP հաս­ցե է գե­նե­րաց­նում: Ոչ, սա հաս­տատ այդ խե­լոք տղա­նե­րի ա­րա­ծը չէ:

Հա­մե­նայն­դեպս ծայ­րից ծայր և հնա­րա­վո­րինս ա­նաղ­մուկ ստու­գե­ցի բո­լոր գծերն ու մի­ա­ցում­նե­րը: Շան գլու­խը հաս­տատ այլ տե­ղում է թաղ­ված: Ա­մեն դեպ­քում փա­կե­ցի բո­լոր ծրա­գրերն ու ան­ջա­տե­ցի կա­պու­ղի­նե­րը: Ծանր սր­տով հե­ծա­նիվ նս­տե­ցի ու քշե­ցի դե­պի մո­րաք­րոջս տուն: Մեկ գի­շեր­վա հա­մար չա­փից դուրս շատ է­ին ապ­րում­նե­րը…

* * *­

Ա­սում են՝ բո­լոր հան­ցա­գործ­ներն ան­պայ­ման վե­րա­դառ­նում են հան­ցան­քի վայր ի­նչ-որ ներ­քին պա­հան­ջից դրդ­ված: Եվ շա­տե­րը հենց այդ­պես էլ բռն­վում են, քա­նի որ ոս­տի­կան­ներն էլ դա շատ լավ գի­տեն ու քնած չեն:­

Ես դեռևս հան­ցանք չէ­ի կա­տա­րել, սա­կայն ներ­քին մի ան­զուսպ պա­հանջ ստի­պեց ի­նձ ան­ցնել բան­կի մո­տով: Հա­մե­նայն­դեպս փո­ղո­ցի կող­մով չան­ցա, այլ նա­խընտ­րե­ցի տա­կա­վին մութ բա­կը: Հե­ծա­նիվս հե­նե­ցի հս­կա թթե­նուն ու զգու­շո­րեն նայե­ցի շուրջ­բո­լորս: Ի զար­մանս ի­նձ, թե՛ բա­կում, թե՛ հա­րա­կից տա­րածք­նե­րում հա­մա­տա­րած մթու­թյուն էր: Լույ­սե՜­րը չկան… Ա­հա թե ո­րն է կա­պի ը­նդ­հատ­ման պատ­ճա­ռը: Բայց բան­կե­րը, որ­պես կա­նոն, սնուց­ման այ­լընտ­րան­քային գիծ ու­նեն, ո­րին մի­ա­նում են նման վթար­նե­րի դեպ­քում: Ին­չո՞ւ չի գոր­ծել ե­րկ­րորդ գի­ծը: Չէ՞ որ ես մի քա­նի րո­պե ը­նդ­մի­ջու­մով փոր­ձե­ցի կր­կին մի­ա­նալ բան­կի սեր­վե­րին: Այս­տեղ մի բան այն չէ: Աչ­քերս աս­տի­ճա­նա­բար սո­վո­րե­ցին մթու­թյա­նը, և շու­տով նկա­տե­ցի շեն­քի մո­տից դե­պի տրանս­ֆոր­մա­տո­րային կա­յան ձգ­վող թարմ խրա­մու­ղին: Ա­հա՜ թե ի­նչ… Ե­րկ­րորդ գի­ծը վե­րա­նո­րոգ­ման մեջ է: Ի­նչ-որ փն­թի շի­նա­րար­նե­րի պատ­ճա­ռով իմ հրա­շա­լի ծրա­գի­րը կոր­ծան­վում է: Ի­նչ­պի­սի՜ դա­սա­կան հար­ված… Հեն­վե­ցի թթե­նուն ու մի պահ ափ­սո­սա­ցի, որ չեմ ծխում: Ա­սում են՝ նման պա­հե­րին դա օգ­նում է ժո­ղո­վել մտ­քերն ու ո­րո­շել ա­նե­լի­քը: Մտո­վի պատ­կե­րաց­րե­ցի, որ ներս եմ քա­շում ծու­խը:

Ու­րեմն այս­պես՝ ՏՏ ճա­նա­պար­հով չհա­ջող­վեց տա­նել մի­լի­ո­նը: Կա­րող եմ փոր­ձել նաև վա­ղը, բայց բա­ցառ­ված չէ, որ խե­լոք տղա­ներն ա­ռա­վո­տյան ար­դեն կն­կա­տեն ներ­խուժ­ման փոր­ձը և ան­հրա­ժեշտ մի­ջոց­ներ կձեռ­նար­կեն: Ա­խր ա­մեն ի­նչ այն­քան լավ էր գնում… Մի՞­թե այս ա­մե­նը զուտ փա­կու­ղային պա­տա­հա­կա­նու­թյուն էր: Հար­կային պաշ­տո­նյայի թափթփ­վա­ծու­թյու­նը, Կայ­մա­նյան կղ­զի­նե­րում և այլ տա­րածք­նե­րում ար­դեն բաց­ված հա­շիվ­նե­րը, Քեյնսի ու գլ­խա­վոր հաշ­վա­պա­հի ո­գեհ­մա­յու­թյու­նը, Z-ի հետ կա­յա­ցած պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­նը… Եվ այն ճո­ճա­թո­ռը կամ ճո­ճա­ցան­ցը, ո­րն օվ­կի­ա­նո­սի ա­փին սպա­սում է ի­նձ… Խեն­թա­նալ կա­րե­լի է…­

Այդ պա­հին կր­կին հա­յացք նե­տե­ցի խրա­մու­ղու մեջ ու նկա­տե­ցի հաստ մա­լու­խը, որ հաս­նում էր բնա­կե­լի շեն­քին, ո­րի ա­ռա­ջին հար­կում տեղ էր գտել իմ սի­րե­լի բան­կը: Մա­լու­խը ետ­նա­բա­կից մտ­նում է շեն­քի մեջ՝ մուտ­քի կող­քով: Մուտ­քի դռան գաղտ­նա­բա­ռը ես գի­տեմ՝ բո­լոր շեն­քե­րում դա նույնն է կամ գրե­թե նույ­նը՝ 1111 կամ 2222, կամ էլ նման մի բան: Սո­վո­րա­բար կող­պեք­նե­րը գոր­ծա­րա­նում կո­դա­վո­րում են հենց այս թվե­րով՝ հոր­դո­րե­լով օգ­տա­գոր­ծո­ղին, որ հե­տա­գա­յում քա­ռա­նիշ թի­վը փոխ­վի: Մի բան, ո­րը ոչ ոք կամ գրե­թե ոչ ոք եր­բեք չի ա­նում:

Հա­գա ձեռ­նոց­ներս ու գոր­ծի ան­ցա: 1111՝ չբաց­վեց: 2222… Նույ­նը… 3333… Չի ստաց­վում: 9999-ի վրա մի թեթև չխ­կոց լս­վեց, ու դու­ռը բաց­վեց: Այս­պես ու­րեմն՝ մա­լու­խը մտ­նում է բանկ այս պա­տի մի­ջով… Այդ­տեղ բան­կի զու­գա­րան­ներն են (շեն­քի հա­տա­կագ­ծին ես քա­ջա­ծա­նոթ էր բան­կի մա­սին պատ­մող գո­վազ­դային հո­լո­վա­կի շնոր­հիվ): Դրան­ցից այն կողմ մի­ջանցքն է, ո­րը տա­նում է տնօ­րե­նի ու գլ­խա­վոր հաշ­վա­պահ­նե­րի սե­նյակ: Մի րո­պե… Ի­նչ-որ ձայ­ներ ե­ն…

Ես բնազ­դո­րեն սեղմ­վե­ցի պա­տին ու ան­ջա­տե­ցի հե­ծա­նի­վիցս հա­նած փոք­րիկ լապ­տե­րը: Զգույշ քայ­լե­րի ձայն լսե­ցի, ո­րոնք գրե­թե ը­նդ­հուպ մո­տե­ցան ի­նձ: Հաս­կա­ցա, որ ի­նձ ան­ծա­նո­թից ըն­դա­մե­նը բա­րակ մի պատ է բա­ժա­նում:

– Դե մինչև ա­ռա­վոտ է­լի… Ա­խր չեմ կա­րող: Գի­տես, որ ար­գել­ված է լքել հեր­թա­պա­հու­թյան վայ­րը… Մենք էլ լույս չու­նենք: Տա­սը րո­պե՞… Հըմմ… Լավ, ա­րագ-ա­րագ կգամ: Սուր­ճը դիր:

Քայ­լե­րի ձայ­նը հե­ռա­ցավ: Հե­տո մուտ­քի դռան ձայ­նը լսե­ցի, ու թե ի­նչ­պես բա­նա­լին պտտ­վեց փա­կա­նի մեջ: Հեր­թա­պահ ոս­տի­կանն էր: Գնաց սի­րե­լի­ի մոտ սուրճ խմե­լու: Եր­ջա­նիկ պա­տա­հա­կա­նու­թյուն­նե­րի շղ­թան շա­րու­նակ­վում է­…

Մի­աց­րե­ցի լապ­տե­րիկս: Մա­լուխ ան­ցկաց­նող բան­վոր­նե­րը բա­վա­կա­ն ան­փու­թո­րեն է­ին փո­րել ի­րենց խրա­մու­ղին: Հե­տո, եր­ևի կի­սատ թող­նե­լով և հե­տո շա­րու­նա­կե­լու մտ­քով, պա­տի փո­խա­րեն նր­բա­տախ­տակ է­ին դրել ու մի կերպ ամ­րաց­րել: Ինձ­նից եր­կու րո­պե պա­հանջ­վեց այդ նր­բա­տախ­տա­կը հա­նե­լու հա­մար: Մի հա­յացք նե­տե­ցի ներս: Ոչ մի լույս չկար: Բաց­ված ան­ցքից ներս սո­ղոս­կե­ցի ու հայտն­վե­ցի զու­գա­րան­նե­րի մոտ: Եվ այդ պա­հին տե­սա այն, ին­չից սիրտս բարձ­րա­ձայն տրո­փեց: Եր­ևի նմա­նա­տիպ զգա­ցո­ղու­թյուն­ներ է ու­նե­ցել Թու­թան­հա­մո­նի դամ­բա­րա­նը բա­ցող Հո­վարդ Կար­տե­րը… 

Զու­գա­րա­նի կող­քին պար­կեր և պա­յու­սակ­ներ է­ին դրված: Ա­ռանց կնի­քի, ա­ռանց որ­ևէ փա­կա­նի… Բա­ցե­ցի ա­ռա­ջին պա­տա­հա­ծը: Ծայ­րից ծայր հա­րյու­րա­նոց դո­լար­նե­րով էր լց­ված: Ես գի­տեմ, որ մեկ մի­լի­ոն դո­լա­րը հա­րյու­րա­նոց թղ­թա­դրամ­նե­րով մո­տա­վո­րա­պես տա­սը կի­լո­գրամ է կշ­ռում: Ձեռ­քիս չա­փով հաս­կա­ցա, որ այդ պա­յու­սա­կում պի­տի որ մո­տա­վո­րա­պես տասն­հինգ կի­լո­գրամ թղ­թա­դրամ լի­նի, այ­սինքն՝ մե­կու­կես մի­լի­ոն… Մյուս պա­յու­սակ­նե­րին ան­գամ ձեռք չտ­վե­ցի: Դրանք ի­նձ պետք չեն: Դուրս սո­ղոս­կե­ցի «մ­կան ծա­կից», տե­ղը դրե­ցի նր­բա­տախ­տա­կն ու ամ­րաց­րի՝ ի­նչ­պես և վայ-բան­վոր­ներն է­ին ա­րել: Պա­յու­սա­կը տե­ղա­վո­րե­ցի հե­ծա­նի­վիս հե­տին բեռ­նա­թափ­քին, տե­ղը դրե­ցի ձեռ­նոց­ներն ու լապ­տե­րը: Հեծ­նե­ցի Jonathan Livingston ա­նու­նով հե­ծա­նիվս ու դա­տարկ փո­ղոց­նե­րով սլա­ցա տուն: Մո­րա­քույրս գի­տեր, որ ես շատ ո­ւշ եմ վե­րա­դառ­նում, ո­ւս­տի վա­ղուց քնած էր: Դո­լար­նե­րը դա­տար­կե­ցի սե­ղա­նիս վրա: Հե­տո բուր­գի պես շա­րե­ցի ու եր­կար հի­ա­նում է­ի… Ա­նն­կա­րա­գրե­լի զգաց­մունք է, ե­րբ ծակ գրպա­նով կրտ­սեր գի­տաշ­խա­տո­ղից մի գի­շեր­վա ըն­թաց­քում հան­կարծ մի­լի­ո­նա­տեր ես դառ­նում… Եվ այն էլ՝ կան­խիկ փո­ղով մի­լի­ո­նա­տեր: Մի բան է, ե­րբ այդ մի­լի­ոնն է­լեկտ­րո­նային է ու նս­տած է ի­նչ-որ վիր­տո­ւալ հաշ­վի վրա, և լրիվ այլ է, ե­րբ այն խշխ­շում ու ճռճ­ռում է մատ­նե­րիդ ա­րան­քում:­

Ես ա­սել եմ, որ պա­տա­հա­կա­նու­թյուն­նե­րին չեմ հա­վա­տում: Եվ վս­տահ եմ, որ այս­պի­սի զար­գա­ցումն էլ պա­տա­հա­կան չէր: Ե­թե ի­նչ-որ մար­դիկ այդ­պի­սի ան­փու­թու­թյամբ են վե­րա­բեր­վում ի­րենց փո­ղե­րին, ա­պա դա էլ եր­ևի պա­տա­հա­կան չէ: Կհետ­ևեմ զար­գա­ցում­նե­րին:

Փո­ղե­րը լց­րե­ցի պա­յու­սա­կը և պա­հե­ցի մո­րաք­րոջս խոր­դա­նո­ցում, որ­տեղ դեռևս չգի­տեմ որ պա­տե­րազ­մի տա­րի­նե­րից մնա­ցած բազ­մա­թիվ այլ ան­հաս­կա­նա­լի ա­ռար­կա­ներ ու տու­փեր կային: Մտա ան­կո­ղին ու խոր քուն մտա: Լույ­սը բաց­վի՝ բա­րին հե­տը:

* * *­

Ի զար­մանս ի­նձ՝ ա­ռա­վո­տյան հե­ռուս­տա­տե­սու­թյունն ու ռա­դի­ոն չսկ­սե­ցին բղա­վել «դա­րի գո­ղու­թյան» մա­սին: Ան­գամ սո­ցի­ա­լա­կան ցան­ցե­րում որ­ևէ գրա­ռում չկար: Ցե­րե­կը հե­ծա­նի­վով ան­ցա բան­կի մո­տով: Կա­տար­յալ հանգս­տու­թյուն էր: Աս­ֆալ­տի ե­րե­սին մնա­ցած այ­լան­դակ սպի հի­շեց­նող մա­լու­խի խրա­մու­ղին ի­նչ­պես կար, այդ­պես էլ մնա­ցել էր: Հեր­թա­պահ ոս­տի­կա­նը դրսում կանգ­նած հան­գիստ ծխում էր:

Մյուս օ­րն էլ ո­չինչ չպա­տա­հեց, հա­ջորդ օ­րն է­լ… Ան­ցավ մեկ շա­բաթ: Եր­ևի այդ փո­ղե­րի հա­շիվն ի­րոք կորց­րել է­ին կամ էլ խառ­նել է­ին պա­յու­սակ­նե­րի քա­նա­կը: Ու­րիշ ի­՞նչ պի­տի պա­տա­հած լի­ներ:­

Ես ո­րո­շե­ցի դա­տար­կել վար­ձա­կա­լած բնա­կա­րանն ու մո­րաք­րոջս տուն տե­ղա­փո­խել այն­տեղ մնա­ցած ա­մեն ի­նչ: Սու­պեր-հա­մա­կար­գիչն էլ կմաք­րեմ իմ ծրա­գրե­րից ու ըն­կե­րոջս կվե­րա­դարձ­նեմ: Հե­տո կզան­գա­հա­րեմ Լի­զային ու հե­ծան­վային զբո­սան­քի կհ­րա­վի­րեմ:­

Երբ ու­սա­պար­կով ու մի այլ պա­յու­սա­կով ծան­րա­բեռն­ված ար­դեն դուրս է­ի գա­լիս պա­ռավ կնոջ բնա­կա­րա­նից, աս­տի­ճա­նա­վան­դա­կի մոտ մի ե­րի­տա­սար­դի հան­դի­պե­ցի: Մոտ ե­րե­սուն-ե­րե­սուն­հինգ տա­րե­կան էր, վս­տա­հու­թյուն ու հա­մակ­րանք ներշն­չող ար­տա­քի­նով: Նա ժպ­տաց ու ա­սաց.

– Նե­րե­ցեք, խն­դրում եմ: Ես այս բնա­կա­րա­նի տի­րոջ զար­միկն եմ: Եր­կու բառ եմ ցան­կա­նում խո­սել ձեզ հետ:

Վա­խե­նա­լու բան չու­նե­ի, ո­ւս­տի հա­մար­ձակ ներս հրա­վի­րե­ցի: Տե­ղա­վոր­վե­ցինք ա­թոռ­նե­րին, ու նա մի քիչ ա­մա­չե­լով ա­սաց.

– Մենք եր­կու տար­բե­րակ ու­նենք՝ կամ դուք վե­րա­դարձ­նում եք բան­կին այն, ի­նչ վերց­րել եք, կամ էլ ես ստիպ­ված պի­տի լի­նեմ…

Թեև նս­տած է­ի, բայց սառ­նու­թյուն զգա­ցի ծնկ­նե­րումս: Սիրտս փշա­քաղ­վեց:

– Նե­րե­ցեք, ի­սկ դուք ո­՞վ եք,– դժ­վա­րու­թյամբ հարց­րի ես:

– Ահ, նե­րե­ցեք, մո­ռա­ցա ներ­կա­յա­նալ: Քն­նիչ Թե­ո­ֆի­լ­յան: Ես, ի­նչ­պես ար­դեն ա­սա­ցի, այս­պես ա­սած՝ հա­մա­տե­ղու­թյան կար­գով այս բնա­կա­րա­նի տի­րոջ զար­միկն եմ,– ե­րի­տա­սար­դը կր­կին ժպ­տաց:­

Ես լսում է­ի սր­տիս զար­կե­րը՝ ա­սես հրա­պա­րա­կի հս­կա ժա­մա­ցույ­ցի ղո­ղան­ջը: Վս­տահ եմ, որ քն­նիչն էլ էր լսում: Մի կերպ հա­վա­քե­ցի ի­նձ ու հարց­րի.

– Բայց դուք ի­նչ­պե՞ս ի­մա­ցաք այս ա­մե­նի մա­սին: Ա­խր ես այն­քան զգույշ է­ի գոր­ծում…

Քն­նի­չը սր­տանց ծի­ծա­ղեց ու ա­սաց.

– Մար­կոս ա­վե­տա­րանիչն ա­սում է՝ «…չկա մի ծա­ծուկ բան, որ չբա­ցա­հայտ­վի, և չկա մի գաղտ­նիք, որ չի­մաց­վի»։ Պի­տի որ այս տո­ղե­րին ծա­նոթ լի­նեք, ե­թե Ա­վե­տա­րան կար­դում եք:

– Եր­բեմն կար­դում ե­մ…. Բայց փա­կագ­ծե­րը չե՞ք բա­ցի:

– Պա­տա­հա­կան բան չկա: Մո­րա­քույրս մի քիչ կաս­կա­ծա­միտ կին է: Մտել է այս սե­նյա­կը ձեր բա­ցա­կա­յու­թյան ժա­մա­նակ, տե­սել գրա­տախ­տա­կին ար­ված գրա­ռում­ներն ու վա­խե­ցած զան­գել է ի­նձ: Նրան հատ­կա­պես ան­հանգս­տաց­րել էր այն, որ Համ­լե­տի մե­նա­խո­սու­թյան մեջ դուք փո­խել է­իք բա­ռե­րը… Դե ես էլ, ի­նչ­պես Կե­սարն էր ա­սում՝ ե­կա, տե­սա ու գլ­խի ըն­կա:­

Ինչ-որ հա­ճե­լի ու վս­տա­հու­թյուն ներշն­չող բան կար քն­նիչ Թե­ո­ֆի­լյա­նի մեջ, ո­րն ան­կեղծ խո­սակ­ցու­թյան էր տրա­մա­դրում: Թաքց­նե­լու ի­մաստ էլ չկար, ո­ւս­տի եր­կու բա­ռով նրան պատ­մե­ցի ե­ղե­լու­թյու­նը: Նա կր­կին ժպ­տաց ու շա­րու­նա­կեց.

– Եր­ևի ձեզ զար­մաց­նում է, թե ես ի­նչ­պես գլ­խի ըն­կա:

– Ճիշտն ա­սած՝ այո, քա­նի որ մի­այն գրա­տախ­տա­կի գրա­ռում­նե­րով դժ­վար կլի­ներ նման հետ­ևու­թյան գալ:

– Դե եր­ևի հաս­կա­նում եք, որ գրա­ռում­ներն ար­դեն ի­սկ կաս­կա­ծի տե­ղիք տվե­ցին: Մենք հա­տուկ դա­սըն­թաց ե­նք ան­ցել հա­մա­ցան­ցային հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի մա­սին: Սա­կայն դա բա­վա­կան չէր լի­նի: Իմ մո­րա­քույ­րը մի տա­րօ­րի­նակ զբաղ­մունք էլ ու­նի՝ ըն­կե­րու­հու հետ ո­գեհ­մա­յու­թյամբ է զբաղ­վում: Ինձ­նից խոր­հուրդ հարց­րեց, թե ո­ւմ հո­գին կա­րե­լի է կան­չել:

– Եվ ո՞ւմ խոր­հուրդ տվե­ցիք:

– Մի­գու­ցե լսած լի­նեք՝ Ջոն Մեյ­նարդ Քեյն­սի՝ մեծ տն­տե­սա­գե­տի ու փի­լի­սո­փայի: Ան­կեղծ ա­սած՝ ես ի­նքս այդ բա­նե­րին մի քիչ վե­րա­պա­հու­մով եմ վե­րա­բեր­վում, ո­ւս­տի կես­կա­տակ-կես­լուրջ հենց Քեյն­սի ա­նու­նը տվե­ցի: Դե նրանք էլ կան­չել են ի­բր թե Քեյն­սին ու մաս­նա­վո­րա­պես հարց­րել, թե ին­չով է զբաղ­վում այդ հա­ճե­լի ե­րի­տա­սար­դը, ո­րը գրա­տախ­տա­կին զար­մա­նա­լի հի­ե­րոգ­լիֆ­ներ է նկա­րում: Ե­թե հա­վա­տանք մո­րաք­րոջս, Քեյնսն էլ պա­տաս­խա­նել է, թե «հա­ճե­լի ե­րի­տա­սար­դը պատ­րաստ­վում է բանկ կտ­րել»: Մո­րա­քույրս վա­խե­ցած զան­գա­հա­րեց ի­նձ: Ես էլ ստիպ­ված խոս­տա­ցա զբաղ­վել այդ հար­ցով: Ան­կեղծ ա­սած՝ ա­ռանց որ­ևէ լր­ջու­թյան, բայց հե­տո տե­սա մա­լու­խի հա­մար փոր­ված խրա­մու­ղին, ու պատ­կե­րը սկ­սեց ամ­բող­ջա­նալ… Ի­սկ ե­րբ ի­մա­ցա, որ ար­դեն տե­ղա­փո­խում եք ձեր հա­մա­կար­գիչ­նե­րը, հաս­կա­ցա, որ մուկն ար­դեն թա­կար­դում է: Բայց ե­թե դուք ա­սե­իք, որ այդ ա­մե­նի հետ կապ չու­նեք, ես պար­զա­պես նե­րո­ղու­թյուն կխն­դրե­ի ու կհե­ռա­նայի:

Ես կար­կա­մել է­ի: Բայց ի­նձ հա­վա­քե­ցի ու հարց­րի.

– Բայց ին­չո՞ւ աղ­մուկ չի բարձ­րա­նում: Ին­չո՞ւ ոչ ոք կո­րած փո­ղե­րը չի փնտ­րում:

– Կար­ծում եմ՝ դրանք կեղ­տոտ փո­ղեր են, ու դրանց տե­րե­րը չեն ցան­կա­նում ա­վե­լորդ աղ­մուկ բարձ­րաց­նել: Մի ֆան­տաս­տիկ տար­բե­րակ էլ կա՝ նրանք դեռևս չգի­տեն գո­ղո­նի մա­սին: Բայց ես ձեզ բա­րի խոր­հուրդ եմ տա­լիս՝ վե­րա­դարձ­րեք այդ փո­ղե­րը: Դրանք ձեզ հաս­տատ եր­ջան­կու­թյուն չեն բե­րի: Եվ փա­կեք օֆ­շո­րային բո­լոր հա­շիվ­ներն ու կտ­րեք կա­պե­րը: Որ­քան գի­տեմ, բան­կի ետ­նա­պա­տը դեռևս նույն վի­ճա­կում է: Ես ի­նքս էլ պա­տա­հա­կա­նու­թյուն­նե­րին չեմ հա­վա­տում… Մի­գու­ցե սա ձեր ե­րկ­րորդ շանսն է փոր­ձան­քից ա­զատ­վե­լու հա­մար: Բաց մի՛ թո­ղեք այն:

Հա­կա­ճա­ռե­լու հիմ­քեր չու­նե­ի: Նույն գի­շե­րը փո­ղե­րը զգու­շո­րեն վե­րա­դարձ­րի ի­րենց տե­ղը: Հեր­թա­պահ ոս­տի­կա­նը եր­ևի քնած էր: Տե­ղը դրե­ցի նր­բա­տախ­տա­կը, ամ­րաց­րի ու ան­նկատ հե­ռա­ցա: Եր­ևի հարկ չկա ա­սե­լու, որ կոտր­ված սր­տով ու ծայ­րաս­տի­ճան ան­տրա­մա­դիր… 

* * *

Շա­բաթ­ներ ան­ց մո­րա­քույրս խն­դրեց դա­սա­վո­րել ա­ռաս­տա­ղի տակ գտն­վող խոր­դա­նո­ցը: Ի­նչ ա­սես չկար այն­տեղ՝ էլ սև օ­ճա­ռի կտոր­ներ, էլ նավ­թա­վառ ու նավ­թով աշ­խա­տող հին սա­լօ­ջախ, էլ ա­պա­կե բազ­մա­պի­սի բան­կա­նե­րով աղ, շա­քա­րա­վազ, բրինձ ու ի­նչ-որ ըն­դե­ղեն, ա­լյուր, հնա­մե­նի լուց­կի­ներ, ան­գամ թե­լեր ու ա­սեղ­ներ… Այդ ա­մե­նը խնամ­քով շար­ված էր մի հին նկա­րի վրա, ո­րն ա­վե­լի շուտ որ­պես հե­նա­րան էր ծա­ռա­յում, որ օ­ճա­ռի կտոր­ներն ու մյուս ի­րե­րը չթափ­վեն: Մի կերպ դուրս քա­շե­ցի կտա­վը ու տվե­ցի ներքևում կանգ­նած մո­րաք­րոջս: Սո­վո­րու­թյան հա­մա­ձայն՝ նա խո­հա­նո­ցի խո­նավ շո­րով սր­բեց այն ու մի կողմ դրեց:­

Երբ խոր­դա­նո­ցից ի­ջա՝ հա­յացքս ըն­կավ նկա­րին: Ձեզ է­լեկտ­րա­կան հո­սան­քը ե­րբ­ևէ խփե՞լ է: Ա­ստ­ված մի ա­րաս­ցե: Բայց այդ­պի­սի զգա­ցո­ղու­թյուն էր պատել ի­նձ: Բա­ռա­ցի­ո­րեն շան­թա­հար­ված՝ սկ­սե­ցի ու­սում­նա­սի­րել նկարն ու ստո­րա­գրու­թյու­նը: Դա ֆրան­սի­ա­ցի բա­վա­կա­ն հայտ­նի ի­մպ­րե­սի­ո­նիստ­նե­րից մե­կի վրձ­նի գործն էր, ո­րը, ե­թե հա­վա­տանք նկա­րի ետ­ևում ար­ված պաշ­տո­նա­կան գրու­թյա­նը, իր ռուս պա­րու­հի կնոջ հոր­դո­րով Մոսկ­վա այ­ցե­լու­թյան ժա­մա­նակ Ջոն Մեյ­նարդ Քեյն­սը նվի­րել էր մո­րաք­րոջս պա­պին, ով այն ժա­մա­նակ ան­գլե­րե­նի թարգ­մա­նիչ էր Սո­վե­տա­կան Մի­ու­թյան Կուլ­տու­րայի նա­խա­րա­րու­թյու­նում…­

Եր­ևի կա­րիք չկա ա­սե­լու, որ այդ օ­րը, ի մեծ դժ­գո­հու­թյուն մո­րաք­րոջս, ես այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­ցա կար­գու­կա­նոն հաս­տա­տել խոր­դա­նո­ցում: 

* * *

Մ­նա­ցա­ծը, կար­ծում եմ, պարզ է: Քեյն­սի հիմ­նա­դրա­մը մեկ մի­լի­ոն դո­լա­րով գնեց նկա­րը և վե­րա­դարձ­րեց Քեմբ­րիջ: Մո­րա­քույրս ամ­բողջ գու­մա­րը ժա­ռան­գեց ի­նձ՝ պայ­մա­նով, որ խոր­դա­նոցն (իր ի­սկ բա­ռե­րով) «կար­գին ու մա­քուր» վի­ճա­կում կպա­հեմ:

Քն­նիչ Թե­ո­ֆի­լյա­նի հետ մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը վե­րա­ճե­ցին ըն­կե­րու­թյան: Պետք է տես­նել դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թյան նրա հազ­վա­գյուտ հա­վա­քա­ծուն… Ես ե­րախ­տա­պարտ եմ նրան, որ ժա­մա­նա­կին ի­նձ ճիշտ խոր­հուրդ տվեց: Եր­բեմն էլ ես եմ նրան խոր­հուրդ­ներ տա­լիս ՏՏ բնա­գա­վա­ռի հետ կապ­ված: Ի­սկ Լի­զայի հետ շա­րու­նա­կում եմ վայե­լել Jonathan Livingston հե­ծա­նի­վով իմ զբո­սանք­ները և հի­ա­նալ մեր շր­ջա­պա­տում ու մեր մեջ ծաղ­կող գույ­նե­րով: Հա­մե­նայն­դեպս, ես հի­մա իմ ե­րա­զանք­նե­րի մեջ օվ­կի­ա­նո­սի ա­փին մե­կի փո­խա­րեն եր­կու ճո­ճա­թոռ կամ ճո­ճա­ցանց եմ պատ­կե­րաց­նում: 

^[1]  «Եվ երբ դու երկար անդունդի մեջ ես նայում, ապա անդունդը ևս քո մեջ է նայում»: Ֆրիդրիխ Նիցշե, «Բարուց և չարից անդին», աֆորիզմ 146 (գերմաներեն, թարգմանությունը՝ Հակոբ Մովսեսի):

^[2]  Wireless Fidelity (անգլ.):

^[3]  Internet Protocol (անգլ.):

^[4]  Տառասխալ չկա: Շեքսպիրի վաղամեռիկ որդու անունն է:

^[5]  Հավանաբար՝ Հորացիո:

^[6]  Հավանաբար՝ մեջբերում է «Համլետ» ողբերգությունից:

^[7]  Երևի նկատի ունի իր երիտասարդ տարիքի ընկեր Դունկանին, որի հետ ոչ միանշանակ հարաբերությունների մեջ էր:

^[8]  Կարծում եմ՝ նկատի ունի ստագֆլյացիան:

^[9]  Համակարգի սխալ (անգլ.):

^[10]  Կապն ընդհատված է (անգլ.):